محله های جنوب تهران

محله های جنوب تهران کجا هستند؟ مناطقی در تهران از منظر موقعیت جغرافیایی در جنوب این شهر واقع شده اند.
این مناطق که به عنوان محله های جنوب تهران از آنها یاد میشود،اگرچه وجود امکاناتی چون وسایل حمل و نقل عمومی مثل BRT و مترو محله های جنوب تهران را به شمال تهران  متصل کرده است و این نواحی را از منظر سطح رفاه و بهره ‌وری و امکانات شهری و آموزشی در سطح تقریبا برابری قرار داده است، اما همچنان تفاوت های جالب توجهی از فرهنگ ساکنین محله های جنوب تهران تا تفاوت در بافت های مسکونی در آنها دیده میشود.
محله های جنوب تهران شامل مناطق 15-16-17-18-19-20هستند؛ که در ادامه باهم به بررسی تک تک این مناطق و محله های جنوب تهران میپردازیم.

زندگی در جنوب تهران | منطقه15 :

منطقه پانزده یکی از مناطق جنوب شرقی تهران است که از نظر موقعیت جغرافیایی به نوعی پل ارتباطی میان محله های جنوب تهران و مرکز تهران است.
منطقه 15 از شمال به پادگان قصر فیروز و از غرب به خیابان فدائیان اسلام و از جنوب به خیابان دولت آباد متصل است.
وجود ترمینال خاوران در این منطقه بر اهمیت آن افزوده است .
از محله های منطقه 15 که از محله های جنوب تهران به شمار میروند میتوان به افسریه،شوش،شهرک مسعودیه،شهرک بروجردی و کیانشهراشاره کرد.

محله شوش:

شوش از قدیمی ترین محله های جنوب تهران و منطقه15 میباشد که از شمال به خیابان شوش شرقی،از جنوب به خیابان تاجیک،از شرق به  خیابان هفده شهریور و از غرب به خیابان فدائیان اسلام منتهی میشود.
این محله از محله های جنوب تهران از قدیم الایام بورس بلور، شیشه و چینی بوه است؛ در واقع میدان شوش یک بازار بزرگ است که در اطراف خود چند پاساژ از جمله مجتمع تجاری نور جای داده است.
برای دسترسی به این محله میتوان از ایستگاه مترو شوش واقع در خط1 مترو تهران استفاده کرد.

محله افسریه:

محله افسریه یکی از محله های جنوب تهران بوده که به خیابان های متقاطع و منظمش معروف است.
این محله از سری محله های جنوب تهران است که از سیستم کدینگ در نامگذاری خیابان هایش استفاده شده است،همین امر باعث شده هر فردی به راحتی آدرس مورد نظر خود را تنها با دانستن چند شماره پیدا کند.
محله ی افسریه از معدود محله های جنوب تهران است که از همان گذشته با پیش بینی افزایش جمعیت پایریزی شده،بنابراین نظم این محله با توجه به تراکم جمعیتی که دارد مثال زدنی است.
20 متری افسریه پس از هفت حوض نارمک برترین مرکز خرید شرقی تهران است، همچنین این محله از امکانات تفریحی ورزشی خوبی همچون پارک آبی آزادگان، شهربازی بسیج، پیست دوچرخه و اسکیت سواری و ورزشگاه30هزار نفری تختی نیز برخوردار است.
نزدیک ترین ایستگاه های مترو به محله افسریه، ایستگاه های کلاهدوز و کیانشهر میباشد.

منطقه 16 تهران:

منطقه16 تهران دارای محله هایی با بافت قدیمی، مانند سایر محله های جنوب تهران است که سابقه ی شکل گیری  این منطقه را سال 1299 تخمین زده اند؛ این منطقه سالها در حاشیه ی تهران بوده و در دهه های اخیر در محدوده ی شهری تهران و محله های جنوب تهرانجای گرفته است.
منطقه 16 از این لحاظ که ایستگاه راه‌آهن تهران را در خود جای داده است از اهمیت ویژه ای برخوردار است به علاوه این منطقه به تنهایی دارای 5 ایستگاه مترو شهری نیز میباشد که آن‌را از نظر سطح دسترسی از سایر محله های جنوب تهران متمایز کرده است.
منطقه ی 16 دارای 6 محله بوده که بیشتر کسانی که به تهران مهاجرت میکنند را در این محله های خود جای میدهد.
این شش محله از محله های جنوب تهران عبارت اند از : جوادیه،نازی آباد،یاخچی آباد،علی آباد و باغ آذری.

محله نازی آباد:

به نسبت سایر محله های جنوب تهران و منطقه ی 16 محله ی نازی آباد از بافت نو تری برخوردار بوده و دراین محله میتوان مانند سایر محله های جنوب تهران ، خانه های ویلایی و قدیمی و آپارتمان های نوساز را کنار هم مشاهده نمود.
همین نوسازی باعث شده نازی آباد دارای امکانات رفاهی و تفریحی و درمانی بهتری نسبت به سایر محله های جنوب تهران نیز داشته باشد.
از مهم ترین مراکز این محله میتوان به فرهنگسرای بهمن اشاره کرد،این فرهنگسرا در سال 1370 به عنوان اولین فرهنگسرای شهر تهران تاسیس شد که با مساحتی حدود 5هزار متر توانسته تا به امروز به عنوان یکی از مراکز فرهنگی تاثیر گذار پذیرای همه ی گروه های سنی برای برگذاری برنامه های مذهبی،هنری و آموزشی باشد؛از فرهنگ سرای بهمن به عنوان فرهنگسرای مادر کشور نیز یاد میشود.

محله یاخچی آباد:

ین منطقه در بین دیگر محله های جنوب تهران، خطه ای جلگه ای و با آب و هوای بسیار معتدل است همین امر باعث مهاجرت آذری ها به این منطقه شده تا به کار کشاورزی و ساخت و ساز مشغول شوند.
از آنجاییکه این محله برخلاف سایر محله های جنوب تهران قدمت چندانی ندارد نام گذاری این منطقه توسط ساکنین اش شکل گرفته، چرا که یاخچی در زبان آذری به معنای خوب بوده و درواقع این محله را “خوب آباد”می نامیده اند.
البته گروهی معتقدند این محله یاغچی آباد نام دارد،زیرا یاغ در زبان آذری به معنای روغن بوده و از گذشته تا کنون همواره کارخانه ی روغن نباتی نزدیک این محله وجود داشته است،که وجود همین کارخانه به رونق و آبادنی این محله و سایر محله های جنوب تهران کمک شایانی کرده است.

منطقه 17 تهران:

منطقه 17 تهران دارای بافت قدیمی و تا حدودی فرسوده است که در جنوب غربی تهران قرار دارد، سابقه ی شکل گیری و زندگی در این محله را به سال 1340 نسبت داده اند، عمده ی جمعیت این مناطق را مهاجرانی که در دهه های 50تا60 به این منطقه آمدند تشکیل داده اند.
در بین محله های جنوب تهران وضعیت رفاهی و درمانی در این منطقه چندان مناسب نبوده و تراکم جمعیت نیز در این منطقه بسیار بالا است، اما با قرارگیری بورس بازار مبل فروشی یافت آباد با پاساژهای متعدد و مغازه های گوناگون تا حدودی  باعث رونق این منطقه در بین سایر محله های جنوب تهران شده است.
این منطقه دارای 14محله است که  مانند سایر محله های جنوب تهران، دسترسی خوبی به خطوط حمل و نقل عمومی داشته چرا که ایستگاه های مترو شهرک شریعتی؛عبدل آباد و زمزم در این منطقه قرار دارند.
منطقه 17 با دارا بودن 30 بوستان توانسته در میان شلوغی محله هایش انتظارات تفریحی ساکنینش را تا حدودی براورده کند.
از محله های مهم این منطقه میتوان به محله ی آذری،امامزاه حسن،زمزم و باغ خزانه اشاره نمود.

محله امام زاده حسن:

این محله به عنوان یکی از محله های مذهبی و محله های جنوب تهران به علت وجود بارگاه امامزاده حسن از نوادگان امام حسن مجتبی و پسر عموی شاه عبدالعظیم درون خود به این نام خوانده میشود.
امامزاده حسن در خیابان امین الملک بین پل امامزاده معصوم و سه راه آذری در منطقه 17 واقع شده.
این امامزاده به علت معماری ویژ‌ه‌اش مقصد تهرانگردی بسیای از مردم در بین محله های جنوب تهران است.از ویژگی های آن میتوان به حاشیه ی پهن بالای دیوار های امام‌زاده که به خط ثلث و با رنگ طلایی آیات قران بر آنها نوشته شده و ترکیب موزون کاشی های سفید و فیروزه ای بر زمینه ای مشکی بر روی گنبد این بقعه اشاره کرد.
این مکان همه ساله پذیرای عزاداریهای عاشورا و تاسوعاست و برخی از مردم جنوب تهران در این مناسبت ها به این امامزاده مراجعه میکنند.
علاوه بر این مکان زیارتی یکی از مراکز خرید پر اهمیت محله های جنوب تهران نیز در این محله قرار دارد.ویژگی مهم این بازار این است که اکثر اجناس موجود در آن از تولیدات داخلی است،هرچند که بافت اکثر مغازه های این بازار قدیمی و سنتی است اما در سالهای اخیر پاساژهایی در این محله احداث شده که تا حدودی بافت مدرن تری به این محله در مقایسه با سایر محله های جنوب تهران بخشیده است.
از جمله این پاساژها میتوان به پاساژ ایرانیان و پاساژ ایده آل اشاره کرد.

منطقه 18 تهران:

منطقه 18 در جنوب غرب تهران واقع شده که یکی از ارزان ترین  محله های جنوب تهران را دارد.
در اطراف این منطقه تولیدی ها و کارگاه های متعددی وجود دارد که بافت این منطقه را در مقایسه با دیگر محله های جنوب تهران، به بافتی مسکونی_صنعتی تبدیل کرده است.
فعالیت این کارخانه های تولیدی از سال1350 شروع شده و تاکنون نیز ادامه دارد.
این منطقه حدودا 416هزار نفر جمعیت دارد و دارای 18 محله است. نکته ی جالب این منطقه وجود 18 کتابخانه در آن است، یعنی به ازای هر محله یک کتابخانه در آن وجود دارد. محله های مهم این منطقه عبارتند از: شهرک فردوس،شهرک ولیعصر،شادآباد و خلیج فارس.
از دسترسی های این منطقه به خطوط حمل  نقل عمومی میتوان به ایستگاه های متروی نعمت آباد و آزادگان در آن اشاره کرد.

محله شهرک فردوس:

این محله به نسبت دیگر محله های جنوب تهران  قدمت زیادی ندارد و حداکثر قدمت آن به 5 دهه قبل باز میگردد، درواقع محله ی کوی فردوس جزء زمینها و مراتع اطراف تهران بوده که بعد ها یعنی حدود سال 1330با احداث کارخانه جاتی چون شیر پاستوریزه پاک ، شرکت ویتانا و شرکت تولید دارو، افراد شاغل در این کارخانجات شروع به خرید زمین های اطراف آن ها نموده و ساخت و ساز انجام داده اند،همین امر سبب شد رفته رفته این محله به محله ای مسکونی تبدل گردد؛بیشتر ساکنین این محله در مقایسه با سایر محله های جنوب تهران، مهاجر بوده و اکثرا ترک و کرد زبانند.
این محله به ایستگاه های مترو دسترسی ندارد اما  میتوان از ایستگاه مترو میدان آزادی و سپس خطوط تاکسیرانی برای رسیدن به آن استفاده نمود.

محله شهرک ولیعصر:

شهرک ولیعصر مجاور مناطق نه و هفده تهران است و با محله هایی چون یافت آباد نعمت آباد،خزانه و فلاح نیز درارتباط است.
دسترسی این محله به اتوبانهای آزادگان و سعیدی از ویژگی های مهم این محله نسبت به سایر محله های جنوب تهران محسوب میشود.
عمده ی ساخت و ساز و رونق این شهرک را به بعد از انقلاب منصوب میدارند اما شواهدی بر اینکه این شهرک قبل از انقلاب نیز با نام شهرک ولیعهد وجود داشته نیز در دسترس است.
این محله بافت شهری متراکمی دارد و کوچه ها و خیابان های آن کم عرض بوده که باعث شده جمعیت ساکن در این محله در مقایسه با دیگر محله های جنوب تهران بیشتر به چشم بیاید.
ایستگاه مترو نعمت آباد دسترسی سریع و آسانی را به این محله ممکن میسازد همچنین میتوان از خط 10 خطوط BRT برای رسیدن به این محله استفاده نمود.

 منطقه 19تهران:

منطقه 19 در جنوب غربی شهر تهران واقع شده که با وسعتی برابر 19/89 کیلومتر مربع ،13 محله از محله های جنوب تهران را شامل شده.
به این علت که اکثر ساخت و سازهای این منطقه برخلاف سایر محله های جنوب تهران، در دهه های اخیر صورت گرفته است بافت این منطقه بسیار نو و منظم میباشد.
یکی از بزرگترین بوستان های تهران و محله های جنوب تهران، در این منطقه وجود دارد که این بوستان ، بوستان ولایت نامیده شده است. وسعت این بوستان نه تنها در ایران بلکه درخاورمیانه رقیب ندارد. ساخت این بوستان در روز بزرگداشت منابع طبیعی در سال 1389 آغاز شد و در سال 1391 به طور رسمی بهره برداری شد. ظرفیت این پارک روزانه 200هزار نفر میباشد.
از امکانات این بوستان میتوان به قلعه شادی برای کودکان،راپل،بانجی جامپینگ،دیوار و صخره نوردی، پاراگلایدر و اتوموبیل رانی سرعت اشاره نمود که میتوانند سرگرمی خوبی برای ساکنین محله های جنوب تهران باشند.
همچنین برای رفاه حال بانوان ساکن در محله های جنوب تهران، در ضلع شمالی پارک بوستان جداگانه ای به مساحت 60 هزار متر مربع مختص به بانوان ساخته شده است که مجموعه :شهربانو” نام دارد،این مجموعه شامل 20 ساختمان آموزشی، رفاهی و فرهنگی میباشد ؛ ورود آقایان به این مجموعه ممنوع است.
از محله های مهم منطقه 19 میتوان به شهرک شریعتی،خانی آباد نو،عبدل آباد،نعمت آباد و محله اسفندیاری اشاره کرد.

شهرک شریعتی از مهاجرپذیر ترین محله های جنوب تهران:

حدود 35 سال از تاسیس این شهرک میگذرد؛این محله نیز مانند بسیاری از محله های جنوب تهران و تهران ، در گذشته به اراضی کشاورزی اختصاص داشته و بعد ها به زمین های مسکونی تغییر کاربری داده است.به همین دلیل پیشه ی اغلب ساکنین آن در گذشته کشاورزی بوده است.
طبق آمار به دست آمده اغلب ساکنین این محله به دلیل قیمت مناسب این ناحیه و وجود موقعیت های شغلی فراوان در آن از روستا و شهرهای همجوار تهران به این محله کوچ کرده اند. به دلیل نزدیک تر بودن این محله در بین دیگر محله های جنوب تهران به میدان میوه و تره بار، شغل 95 درصد ساکنین این محله امروزه فروشندگی و درواقع همان اشتغال در بازار میوه و تره بار است.
از راه های دسترسی به این محله میتوان به ایستگاه های مترو شهرک شریعتی و مترو عبدل آباد اشاره کرد.

محله ی عبدل آباد:

این محله در ناحیه 2 منطقه 19 واقع شده و از دلایل معروفیت این محله در مقایسه با سایر محله های جنوب تهران، میتوان به وجود بازارهای متنوع و پر رونق در آن اشاره کرد.
تراکم جمعیت به نسبت جمعیتی که دارد و به نسبت محله های جنوب تهران بسیار کم است چرا که اکثر مساحت این محله را بازار ها و بوستان ها تشکیل داده اند.
این محله از محله های جنوب تهران، در اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی  جزء بافت شهری استان تهران به شمار نمیرفته و در واقع ما یملک خصوصی یک یهودی به نام مشفق بوده که بعد ها زمین های این محله را به کسانی که قصد سکونت در آن داشته اند فروخته و خود نیز از ایران مهاجرت کرده. در واقع بافت شهری این محله از 35 سال پیش حاصل شد.
این محله را میتوان محله‌ی مختص به صنف پوشاک تهران در بین محله های جنوب تهران دانست که از راه های دسترسی به آن ایستگاه مترو عبدل آباد و شهرک شریعتی است.

منطقه 20 تهران:

منطقه 20 در تهران جنوبی ترین منطقه تهران است که قدمتی چندهزار ساله دارد. عموم مردم تهران این منطقه در بین محله های جنوب تهران را، با نام محله ی شهرری میشناسند.
مساحت این منطقه 178 کیلومتر مربع است و 453هزار نفر جمعیت د ارد که از تراکم جمعیت مناسبی در بین دیگر محله های جنوب تهرانبرخوردار است.
این منطقه از گذشته یکی از مناطق مهم زمامداری حاکمان بوده و به دلیل دسترسی اش به جاده های مهم مبادلاتی همچون جاده ابریشم همواره محبوب پادشاهان برای فرمانروایی به این منطقه بوده است؛ همه ی این عوامل دست به دست هم داده اند تا این منطقه در بمقایسه با سایر محله های جنوب تهران، از لحاظ در برداشتن آثار تاریخی و فرهنگی از غنی ترین مناطق تهران محسوب شود.
محله های این منطقه در بین محله های جنوب تهران به دلیل وجود حرم حضرت عبدالعظیم حسنی در این منطقه بافتی مذهبی و تاریخی تری دارد.
دسترسی این منطقه به مناطق تهران، در مقاسه با عموم محله های جنوب تهران، بسیار خوب بوده و از طریق اتوبانهای آزادگان و اتوبان امام علی دسترسی سریعی به تمام مناطق دیگر استان تهران برای ساکنانش به ارمغان آورده.
از محله های مهم این منطقه که از مهم ترین محله های جنوب تهران هم به شمار میروند، میتوان به محله ی دولت آباد،محله جوانمرد قصاب،محله اقدسیه و محله نفر آباد اشاره کرد.
همانطور که گفته شد آثار تاریخی و اماکن مذهبی این منطقه به قدری متعدد بوده که بهتر است به جای بررسی محله های این منطقه به بررسی تک به تک این آثار مهم و ارزشمند بپردازیم.

حرم حضرت عبداعظیم حسنی ، یکی از مذهبی نشین ترین محله های جنوب تهران:

این حرم در یکی از محله های جنوب تهران،یعنی واقع در شهرری کنونی است و بنای اولیه این مکان در نیمه ی دوم قرن سوم هجری ساخته شده و بعد ها به دست خاندان بویه گسترش یافته است؛ ساخت صحن ها و ایوان های این حرم مربوط به دوران صفوی است و آینه کاری های این بنا به دستور شاه طهماسب انجام گرفته است.
علاوه بر مقبره حضرت عبدالعظیم که در یکی از محله های جنوب تهران قرار دارد، بارگاه دو امامزاده ی مدفون دیگر در این حرم وجود دارد که در دوره ی صفویه و قاجاریه ساخته شده و به صحن حرم حضرت عبدالعظیم اضافه شده است.

امامزاده عبدالله:

امازاده عبدالله شهرری در بخش مرکزی ری و در خیابان فداییان اسلام واقع شده است؛ بنای اصلی ساختمان این امامزاده را به قرن یازدهم یعنی دوره صفوی منصوب میدارند.که همین نشان از قدمت ری در مقایسه با سایر محله های جنوب تهران دارد.
کاشی های ایوان این حرم به شیوه ی مقرنس کاری رنگ آمیزی شده و کتیبه هایی به خط نستعلیق در ایوان این بقعه وجود دارد که توجه زائرین و گردشگران محله های جنوب تهران را همواره به خود جلب میکند.
گورستان تاریخی ابن بابویه از اماکن تاریخی محله های جنوب تهران:
این قبرستان با 200 سال قدمت و 10هکتار مساحت از قدیمی ترین و بزرگترین گورستان های ایران به شمار میرود .علت نامگذاری این گورستان به ابن بابویه وجود آرامگاه محمدبن بابویه معروف به شیخ صدوق است.
در این گورستان چهره های محبوب و نامدار ایران که خود نیز زمانی جزئی از ساکنین محله های جنوب تهران بوده اند، دفن شده اند که از جمله ی آنها میتوان به آرامگاه تختی اشاره کرد.

برج طغرل:

یکی دیگر از اماکن تاریخی و گردشگری در محله های جنوب تهران که بیش از 1000سال قدمت دارد برج طغرل است. این برج اثری ارزشمند از دوره سلجوقیان است و احتمال میرود در زمان انتقال پایتخت ایران از نیشابور به ری بنا گردیده است. برخی محل دفن طغرل را نیز در همین بنا میدانند،سازنده ی این برج ابراهیم خواص است که محل دفن او نیز در ضلع شمالی همین برج واقع شده است.
این برج با خشت و آجر به سبک معماری رازی بنا شده و ارتفاع آن حدود 20 متر است؛ معماری درب ورودی این برج به گونه ایست که وقتی زیر آن می ایستی و بالا را نگاه میکنی نقش یک شیر به صورت سه بعدی نمایان میشود؛ از ویژگی‌های جالب و منحصربه‌فرد برج طغرل که گردشگران زیادی را یه محله های جنوب تهران می‌کشاند، کاربرد آن به‌عنوان یک ساعت آفتابی عظیم است. دورتادور این برج ۲۴ ترک وجود دارد. در بالای هر ترک آن چهار نیم‌دایره وجود دارد و هر یک از نیم دایره‌ها بیانگر یک ربع ساعت هستند. با طلوع آفتاب در سمت شرق بنا، کم‌کم یکی از کنگره‌ها روشن می‌شود و آفتاب به درون آن می‌تابد. با گذشت نیم ساعت از طلوع خورشید، نصف کنگره روشن می‌شود و با گذشت یک ساعت از طلوع خورشید، یک کنگره به‌طور کامل روشن می‌شود؛ویژگی دیگری که این برج را دیدینی میکند وجود ویژگی انعکاس صدا درون این برج است.

به طور کلی مناطق جنوبی و محله های جنوب تهران نیز مانند سایر مناطقش دارای ویژگی های منحصر به فردی است که افراد مختلف را برای سیاحت و یا سکونت به خود جلب میکند؛بافت تاریخی و محله های کهن و بافت اجتماعی سنتی و صمیمی محله های جنوب تهران، از جمله ویژگی هایی است که اقامت در این مناطق را لذت بخش خواهد  کرد.