مجلس شورای اسلامی و ساختمان جذاب آن
حتماً از تلویزیون خانه خود و یا رادیوی رانندگان تا کسی گاها صدای نمایندگان را شنیده‌اید که از بهارستان در مورد تصویب و یا رد موضوعی به صحبت می‌پردازند. آشنایی با مجلس شورای اسلامی و ساختمان هرمی شکل جدید آن می‌تواند شما را قدمی به تاریخ و سیاست نزدیک‌تر نماید و در عین حال که از ساختمان‌ها عمارت‌ها و موزه‌های متعلق به آن می‌خوانید کمی هم با تاریخ و سیاست مملکت در 150 سال گذشته آشنا می‌شوید. در این مقاله سعی در معرفی ساختمان‌های متعلق به مجلس شورای داریم از ابتدای مشروطه خواهی و ایجاد مجلس، چند ساختمان برای برگزاری جلسات مجلس شورای ملی در نظر گرفته شده است که آشنایی با آنها خالی از لطف نخواهد بود؛ در آخر نیز با موزه مجلس شورای اسلامی و وسایل، گنجینه‌ها و آثار داخل آن را کمی مرور می‌نماییم.
ساختمان هرمی شکل جدید مجلس شورای اسلامی
ساختمان مجلس شورای اسلامی در میدان بهارستان تهران واقع شده است. در این محل نشست‌های مجلس شورای اسلامی برگزار می‌گردد. بدنه این ساختمان به شکل هرم با قاعده مثلث است که جنس سنگی دارد.
نخستین جلسه علنی که در این ساختمان برگزار شد، نخستین جلسه دوره هفتم مجلس شورای اسلامی بود. جلسات قبلی در ساختمان قدیمی برگزار می‌گردید. این ساختمان شامل صحن علنی مجلس، راهرو، اتاق اینترنت، اتاق ترجمه همزمان و بخش‌های مختلف الکترونیکی است. ساختمان مجلس شورای اسلامی در کل ۲۵۰۰۰ متر مربع وسعت دارد. این ساختمان در محله بهارستان قرار دارد که مردم ایران را به یاد مشروطیت و انقلاب می‌اندازد. در محل بجز این ساختمان،ساختمان‌های دیگری مانند دفترکار نمایندگان، ساختمان کمیسیون‌ها، مجموعه مجلس شورای ملی سابق و… نیز قرار دارد. مجموعه این ساختمان‌ها در محوطه‌ای به مساحت ۱۵ هکتار جای گرفته‌اند.
ساختمان مجلس شورای اسلامی به گونه‌ای طراحی شده است که برای دو ساختمان مجاور خود نیز نور کافی برسد و خللی در نورگیری ساختمان‌ها ایجاد نشود.
معماری داخلی تالار جدید در عین اسلامی بودن با طراحی امروزی و نوین نیز عجین شده است.
حجم هندسی تالار از خط الراس به دو قسمت تقسیم می‌شود و نظام ایستایی آن به دو ستون اصلی متقاطع متکی است. این دو ستون در محل جایگاه اصلی قرار دارند که بر وقار سازه افزوده‌اند و به جایگاه ریاست مجلس و هیات رئیسه عظمت میبخشند. مرکز تالار بیشترین ارتفاع را دارد به سمت سالن تشریفات گرایش دارد جایگاه مخصوص ریاست محترم جمهور، هیات رئیسه، هیات دولت و شورای نگهبان، اعضای شورای عالی قضایی، فرماندهان ستاد مشترک و نیروهای سپاه و غیره به روشی استقرار یافته که ارتباط آن با ساختمان تشریفات و دفتر ریاست محترم مجلس در کمترین فاصله ممکن باشد.
طراح ساختمان جدید مجلس شورای اسلامی
مهندس عبدالرضا ذکایی طراح ساختمان بهارستان است که بابت طراحی پروژه ساختمان جدید مجلس شورای اسلامی به شهرت رسید. البته او پروژه‌های با ارزش دیگری نیز طراحی کرده است. مهندس ذکایی سال ۱۳۱۹ در خانواده‌ای اهل کتاب و هنر چشم به جهان گشود. او بجز معماری، یک دوره آموزش تعمیر آثار باستانی نیز گذرانده است که استاد او پروفسور دنسی باردسکی مرمتگر مقبره الجایتو بود.
میرزا مهدی خان شقاقی نخستین معمار بنای مجلس ایران بود. می‌توان گفت اون اولین معمار تحصیل کرده ایران است. او جز اولین گروه دانشجویان ایرانی بود که ناصرالدین شاه قاجار برای تحصیل در رشته‌های مختلف به خارج از کشور فرستاد.
معمار عمارت بهارستان، مجلس سابق شورای ملی
میرزا مهدی خان شقاقی در سال ۱۲۶۳ هجری قمری (۱۲۲۳ شمسی و ۱۸۴۴ میلادی) در تهران دیده به جهان گشود. او چند سالی در مکتب سرخانه و مدرسه دارالفنون به تحصیل پرداخت. بخاطر روابط خانوادگی شاه او را با اولین گروه دانشجویان به پاریس فرستاد. بعد از اتمام تحصیلات متوسطه و اخذ گواهینامه مهندسی معماری از مدرسه عالی نورمان سوپریور دوپار پاریس که دانشکده معماری بود به ایران مراجعت نمود.
او آثار بزرگ زیادی مانند عمارت بهارستان، مسجد ناصری، عمارت معتمدالسلطنه، عمارت قوام الدوله و پله اصلی عمارت ناصرالملک دارد.
کاخ سنا یا کاخ علیرضا
در سالهای ابتدایی، جلسات سنا در عمارت مجلس شورای ملی دایر می‌شد. اما بعد از انحلال مجلس در سال ۱۳۳۱ و بازگشایی دوباره آن در ۱۳۳۲، سناتور‌ها تصمیم گرفتند یک محل اختصاصی برای مجلس سنا داشته باشند. به همین خاطر با موافقت محمدرضا شاه کاخ علیرضا پهلوی را خریدند و به مجلس سنا اختصاص دادند. از اسفندماه سال ۱۳۳۳ به بعد جلسات سنا در این مکان دایر می‌شد. اما کاخ نیز محل مناسب برای ادارات، تشریفات مربوطه و کتابخانه نداشت تصمیم گرفتند ساختمان جدیدی در کاخ علیرضا احداث کنند.
حیدر غیائی معمار ایرانی این ساختمان را طراحی نمود و ساخت. این بنا تا سال ۱۳۵۷ برای جلسات مجلس سنا استفاده می‌شد. بعد از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ و انحلال مجلس، در ابتدا ساختمان سنا برای تهیه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اختصاص یافت که در آن جلسه‌های مجلس خبرگان تشکیل می‌گردید. بعد از پایان تدوین قانون اساسی نیز این ساختمان به مجلس شورای اسلامی اختصاص پیدا کرد. تا سال ۱۳۸۰ جلسات مجلس در این محل تشکیل می‌شد. از وقتی که ساختمان واقع در بهارستان ساخته و تکمیل شد جلسات مجلس شورای اسلامی در مکان جدید تشکیل می‌شود. و این ساختمان که به دست حیدرقلی خان ساخته شده بود امروزه فقط برای برگزاری برخی گردهمایی‌های دولتی و جلسات سالانه خبرگان رهبری استفاده می‌گردد.
فکر احداث مکانی جدید برای مجلس شورای اسلامی
حیدرقلی خان غیایی شاملو در سال ۱۳۰۱ در تهران به دنیا آمد. در سال ۱۹۴۷ میلادی از دانشگاه تهران فارغ التحصیل شد و در سال ۱۹۵۲ از مدرسه هنرهای زیبای پاریس، بوزار، مدرک دکتری خود را تحویل گرفت. او یک معمار سلطنتی و خوشنام در عرصه معماری بود.
فکر احداث بنای جدید مجلس شورای ملی ار سال ۱۳۵۲ شمسی مطرح شد. مهندس موید عهد طرحی ارائه نمود که فونداسیون آن نیز اجرا شد اما پروژه متوقف گردید. در سال ۱۳۵۵ این طرح به دفتر سردار افخمی رفت و تا سال ۱۳۸۳ ساخت آن به اتمام رسید. آقای ذکایی همکار سابق دفتر سردار افخمی و مدیر عامل وقت شرکت مهندسان مشاور پلمیر، مسئول طراحی و هدایت این پروژه شدند.
طراح پروژه در توصیف آن می‌گوید:
از عوامل موثر در شکل‌گیری سازه مجلس شورای اسلامی، تناسب و ارتفاع، عملکرد دوبنای شمالی و جنوبی بود تا این سازه بتواند از دو بنای موجود بهره ببرد و هماهنگی کامل با محیط اطراف خود داشته باشد. فرم مثلث ایده خوبی بود چون هم پایداری دارد و هم تداعی‌گر سه قوه است و در عین حال هندسه قابل بسط در همه جهات دارد. راس مثلث روی ساختمان مرتفع اداری قرار می‌گیرد و هر چه به طرف ساختمان کمیسیون می‌آییم دو بال آن گشوده می‌شود. ارتفاع در سمت ساختمان اداری به حداقل می‌رسد و هر چه به سمت ساختمان کمیسیون‌ها نزدیک می‌شویم ارتفاع بیشتر می‌شود. با اینکه ارتفاع حرم ۴۵ متر می‌باشد اما بخاطر طرز قرارگیری آن برخلاف دو ساختمان شمالی و جنوبی در مقابل دیگر ساختمان‌ها قرار ندارد.
نقدی بر ساختمان مجلس شورای اسلامی
تلاش طراحان ساختمان جدید مجلس شورای ملی در جهت برقراری پیوند مناسب بین ساختمان مجلس شورای اسلامی و ساختمان‌های موجود در شمال و جنوب آن موفقیت‌آمیز بوده است، اما آیا فرم ایرانی اسلامی در هویت این بنا دیده می‌شود؟ آیا این فرم با هدف ساختمان تناسب دارد؟
واقعیت این است که فرم انتخاب شده با سایت تاریخی و ارزشمند خود ارتباط چندانی برقرار نمی‌کند. مجلس شورای ملی به عنوان نماد تاریخ معاصر ایران در نظر گرفته می‌شود اما آیا فرم بنا نیز گویای این مفاهیم می‌باشد؟
آیا این سازه تفکری دیکتاتورگونه را یاد آوری می‌نماید؟ این ساختمان یک نقطه اوج دارد و یک ستون آن از مابقی ستون‌ها مهمتر است و جایگاه رئیس مجلس در این ستون قرار گرفته است.
از آنجا که ساخت این ساختمان به مدت طولانی ادامه داشته است کمی عدم تطابق میان پروژه با معیارهای زمان حال ممکن است به چشم آید.
نکته انتقادی دیگری که می‌توان گفت این است که بین سیستم‌های اداری کارفرما و مشاور عدم هماهنگی وجود داشت که باعث می‌شد تا مدت‌ها پس از اجرای سازه نقشه‌های سازه توسط دفتر فنی کارفرما تصویب نگردد.
طراح پروژه می‌گوید: یک ستون اصلی یا به عبارتی دو ستون متقاطع وجود دارد که کل بار سقف را می‌گیرد. این ستون اصلی مانند تیرک چادر است که اگر بیفتد کل ساختمان پایین میریزد.
بزرگ‌ترین نقد!
شاید بزرگ‌ترین نقدی که می‌توان مطرح کرد همین یک مورد باشد. در سایر سیستم‌های معمول طراحی سازه، کلیه ستون‌ها با یکدیگر شبکه‌ای را تشکیل می‌دهند تا بار به صورت تقسیم شده به زمین انتقال یابد، در این حالت اگر یک یا چتد ستون تخریب گردد، کل سیستم فرونمی‌پاشد. در مورد مکان‌هایی که عمومی و پرجمعیت هستند بهتر است طرح به صورتی باشد که فقط به یک نقطه تکیه نکند و به سرعت کل بنا از هم نپاشد.
البته می‌توان کمی هم نیمه پر لیوان را دید زیبایی و خاص بودن این سازه در عکس‌های موجود نیز قابل تشخیص است.
سیری در میان تاریخ و ساختمان‌های مجلس شورای ملی
ساختمان قدیمی مجلس شورای اسلامی که کاخ سنا نیز نام داشت بنایی مربوط به دوره پهلوی دوم است که بین سالهای ۱۳۳۲ تا ۱۳۳۷ خورشیدی در بخش شمالی خیابان امام خمینی تهران ساخته شده است. این ساختمان روبروی دانشگاه افسری امام علی و در مجاورت کاخ مرمر ساخته شده است.
در ابتدا محلی برای برگزاری نشست‌های سنا وجود نداشت به این علت در آغاز جلسات سنا در عمارت مجلس شورای ملی تشکیل می‌شد. بعد از مدتی نیز کاخ علیرضا برای برگزاری جلسات سنا انتخاب نمودند. در سال ۱۳۵۷ با فروپاشی مجلس سنا و شورای ملی، کاخ سنا به خدمت مجالس خبرگان رهبری درآمد و بعد از آن نیز کاخ سنا برای برگزاری نشست‌های مجلس شورای اسلامی استفاده شد که این روند تا سال ۱۳۸۰ ادامه داشت. ساختمان جدید بهارستان که تکمیل گردید کاخ سنا فقط به یک سری جلسات سالانه اختصاص پیدا کرد و بهارستان به ساختمان جدید مجلس شورای اسلامی تبدیل شد.
نمای داخلی مجلس شورای اسلامی
سقف داخلی مجلس شورای اسلامی سفید رنگ است. روی سقف سفید لوزی‌های سفید رنگی به چشم می‌خورد که در سقف فرورفتگی ایجاد نموده است. روی سقف چراغ‌هایی به چشم می‌خورد که وظیفه روشنایی داخل سالن را به عهده دارند.
در دیوار سمت جایگاه ریاست مجلس می‌توان خطوط موازی را روی دیوار سفید مشاهده نمود که به سالن زیبایی خاصی بخشیده‌اند. از طرح‌های مثلثی در این قسمت سالن برای تزئین دیوار استفاده شده است.
چینش صندلی‌های سالن پایین به صورتی است که از نمای دور حالتی مدور و نیم دایره را به ذهن تداعی می‌کند.
به‌جز دو ردیف جلو مابقی میزها حالت ممتد دارند و در کل سه راهرو در میان آنها می‌توان دید، جایگاه نشستن هر شخص نماینده بر خلاف میزها تفکیک شده است. رنگ میز و صندلی‌ها سبز انتخاب شده است که با کف سالن و سکوی سنگی مقابل همخوانی رنگی دارد. سکوهای بالاتر نیز که کمی بالاتر از مکان تدارک دیده شده برای نمایندگان هستند، برای حضور مردم تعبیه شده‌اند و دارای صندلی‌هایی چوبی برای نشستن است.
اطلاعاتی کلی در مورد پروژه مجلس شورای اسلامی
مجلس شورای اسلامی جدید در میدان بهارستان تهران قرار دارد. مدیر پروژه آن آقای ذکایی بود و مشاوران طراحی معماری مهندسان مشاور پل میر بودند و همکاران دیگری مانند علی سردار افخمی، عباس قریب، منصور وکیلی، داریوش فیروزلی و بهروز احمدی و… نیز در طراحی مشارکت داشتند.
طراح داخلی ساختمان مجلس شورای اسلامی جدید نیز آقای حسن متقی بود که در این میان همکارانش نیز به او در طراحی کمک مینمودند.
کارفرمایی این پروژه نیز بر عهده وزارت مسکن و شهرسازی، سازمان مجری ساختمان‌ها و تاسیسات دولتی و عمومی بود.
طراحی سازه مجلس جدید شورای اسلامی توسط آقایان قولتوقیچیان و غیاث آبادی انجام شده است
حالا که تا میدان بهارستان آمده‌ایم و از ساختمان مجلس شورای اسلامی صحبت نموده‌ایم بد نیست مطالبی هم راجع به موزه مجلس شورای اسلامی بدانیم.
موزه مجلس شورای اسلامی در ضلع جنوب شرقی میدان بهارستان واقع شده است. که اگر تمایل دارید سری به این موزه بزنید می‌توانید از خط دو مترو (فرهنگسرا_صادقیه) استفاده کنید و در ایستگاه بهارستان از ایستگاه خارج شوید بعد از سیصد متر پیاده روی خود را روبروی موزه می‌یابید.
کتابخانه مجلس شورای ملی سابق
کتابخانه مجلس که در سال ۱۲۸۶ شکل گرفته بود در سال ۱۳۰۳ توسط کیخسرو شاهرخ دایر شد. لقب کیخسرو شاهرخ، ارباب کیخسرو بود که در دوره‌های متوالی به عنوان نماینده مردم در مجلس حضور پیدا می‌کرد. و سی سال از عمر خود را صرف خدمت رسانی به عنوان کارپرداز نمود. او با قبول پیشنهاد اسماعیل آشتیانی که از شاگردان کمال‌الملک بود نمایشگاهی متشکل از آثار برجسته کمال‌الملک که شامل نقاشی‌های بی‌نظیری بودند دایر نمود و در موزه‌ای به نام کمال‌الملک به معرض نمایش گذارد. علاوه بر اینکه تعدادی از نقاشی‌ها را خود استاد کمال‌الملک به موزه اهدا کرده بود، تعدادی دیگر را نیز او خریداری نمود و به آثار موزه افزود. به دنبال همین جریان اسماعیل آشتیانی و محمود اولیا نیز بخشی از آثار خود را به موزه اهدا نمودند.
همان‌طور که از مطلب بالا می‌توان فهمید هدف اولیه برپایی موزه ایجاد مجموعه‌ای از نقاشی‌های استاد کمال‌الملک بود اما این روند منجر به ایجاد موزه‌ای در مجلس گردید که هم اکنون آن را تحت عنوان موزه مجلس شورای اسلامی می‌شناسند. موزه مجلس تا سال ۱۳۷۷ در یکی از طبقات ساختمان شماره یک کتابخانه قرار داشت. در سال ۱۳۷۷ به تشخیص و تصمیم هیئت امنا، کتابخانه به ساختمان کاخ موزه نگارستان در جوار کاخ سنای سابق انتقال پیدا کرد.
موزه مجلس شورای اسلامی
در تیرماه سال ۱۳۸۲ یک سال قبل از اینکه مجلس به ساختمان هرمی شکل جدید منتقل شود، ساختمان موزه مجلس به مجلس خبرگان رهبری تحویل گردید و آثار و اشیا موزه نیز به بهارستان انتقال یافت.به خاطر اینکه در مجموعه جدید بهارستان جایی برای موزه تعبیه نشده بود تا سال ۱۳۸۷ آثار و اشیا در گنجینه‌های مجلس نگهداری می‌شدند. در اواخر دوره هفتم شورای اسلامی، رئیس مجلس با اختصاص بخشی از ساختمان مشروطه به موزه موافقت نمود که در دوره هشتم این کار عملیاتی شد. هنگام بازگشایی موزه بخش تاریخی نیز به بخش هنری و صنایع دستی آن افزوده شد.
ساختمانی که امروزه به عنوان موزه مجلس شورای ملی می‌شناسیم در واقع کاخ میرزا حسین خان سپهسالار بود که در سال ۱۲۹۵ هجری قمری توسط میرزا مهدی خان شقاقی ملقب به ممتحن الدوله و به دستور سپهسالار ساخته شد.
باغ و عمارت سپهسالار بخاطر زیبایی خود مورد توجه دربار بود و در آن از میهمانان داخلی و خارجی استقبال مینمودند. عمارت بهارستان تا انقلاب مشروطه و تشکیل مجلس شورای ملی در اختیار دربار بود. وقتیکه فرمان مشروطیت از سوی مظفرالدین شاه صادر شد کلمه عدل مظفر را برای تاریخ تاسیس مجلس از سمت مورخان و منجمان و شاعران انتخاب شد. از هنگام فرمان مشروطه در سال ۱۲۸۵ تا زمان انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ بیست و چهار دوره مجلس در ساختمان مشروطه برگزار گردید. در حال حاضر نیمه غربی ساختمان مشروطه در اختیار کتابخانه مجلس قرار دارد و محل تشکیل موزه مجلس شورای ملی است.
معماری ساختمان موزه مجلس شورای اسلامی
این معماری حال و هوایی قاجاری دارد که با معماری غربی ترکیب شده است. در طبقه اول تالاری عریض دارد و در نمای جنوبی و شمالی آن به ترتیب به تقلید از معماری نئوکلاسیک آمریکا و معماری هخامنشی تزئیناتی به چشم می‌خورد. پس می‌توان به جرات گفت این عمارت ترکیبی از معماری قاجار، معماری اروپایی در دوران نئو کلاسیک و معماری باستان گرایی رضا شاه است.
بخش‌های موزه مجلس شورای اسلامی
تالارهای این موزه با اسناد، اشیا و تندیس‌های شخصیت‌های تاریخی پر شده است. نمایش خانه، تالار رویدادها و تحولات تاریخی، تالار شخصیت‌ها، هدایا و آثار هنری از موضوعات به نمایش در آمده در این موزه می‌باشند. در تالار ورودی نیز تصاویری را می‌توان دید که تکاپوی ایرانیان را برای به دست آوردن استقلال و آزادی در 150 سال گذشته به ما نشان می‌دهند.
بازدیدکنندگان تالار رجال و آثار تاریخی می‌توانند برخی از چهره‌های موثر در پیروزی مشروطیت و بعضی از رهبران دوره‌های مختلف مجلس را مشاهده کنند. در هال مرکزی موزه افراد دخیل و موثر در رخداد مشروطه را می‌بینیم آثار بازمانده از سید جمال الدین اسد آبادی نیز در میان عکس‌ها و اسناد به چشم می‌خورد.
مجسمه‌های مومی شخصیت‌های سیاسی و تاریخی معاصر و شبیه‌سازی لحظات حساس تاریخ ایران در گذشته همگی در این بخش موزه قابل مشاهده هستند. مجسمه شخصیت‌هایی چون سید کاظم یزدی، آخوند خراسانی، میرزای شیرازی، مظفرالدین شاه، محمدعلی شاه قاجار، شیخ فضل الله نوری، عین الدوله، ستارخان، باقرخان و سید حسن مدرس و… همگی در این مجموعه به معرض نمایش گذاشته شده‌اند.
فعالیت‌های این موزه
برگزاری نمایشگاه‌های موقت و اداری از مهم‌ترین فعالیت‌های موزه است که باعث ارتباط هرچه بیشتر با مخاطب می‌شود. در ایام فجر نیز بخشی از تالار رویدادها به آرشیو صحنه‌های انقلاب اختصاص می‌یابد.
برای نمایش تصویر گویاتر از حرکات مردمی در دوران مشروطه و ایجاد مجلس در ایران ویدئو کلیپ‌هایی با موضوعات نهضت تحریم و مبارزات ضد استبدادی، شاهان قاجار و مشروطه، مشروطه تهران، آذربایجان و گیلان، نهضت ملی شدن صنعت نفت، مجلس در دوره پهلوی، شهید مدرس، انقلاب اسلامی، بازداشتگاه پهلوی تهیه شده که فقط پنج تای آنها تا به امروز آماده شده است.
بازدید از این موزه
بازدید از این موزه برای عموم آزاد و رایگان است و علاقه‌مندان می‌توانند از شنبه تا چهارشنبه از ساعت 8 صبح تا 03:30 ظهر و پنج شنبه‌ها از ساعت 8 صبح تا 12 ظهر فقط با هماهنگی قبلی از موزه بازدید نمایند.
ساختمان جدید و شایعاتی در مورد فراماسونری بودن طراحی آن
اگرچه تمام اینها خرافاتی بیش نیست اما شاید برایتان جالب باشد در مورد این شایعات بشنوید. حتماً کلمه فراماسون‌ها و یا شیطان‌پرستان به گوش شما آشنا است و حتماً در مورد برخی نمادهای آنها مانند مثلث، تک چشم و سر بز چیزهایی میدانید. این مطالب در میان قشر تحصیل‌کرده و اهل مطالعه جامعه کمتر جای دارد و بیشتر این گفتگوها باب میل کودکان و نوجوانانی است که اطلاعات زیادی در مورد این مکاتب و خرافات ندارند.
حال می‌پردازیم به ارتباط میان مجلس جدید و ایلومیناتی! همان‌طور که در توصیف نمای داخلی مجلس در بالای متن گفتم از شکل مثلث برای طراحی آن بهره گرفته شده است و اشخاصی مثلث را نماد فراماسونری می‌دانند و وجود این شکل هندسی در ساختمان مجلس را به آن ربط می‌دهند! و یا بدنه خارجی ساختمان که حالتی مربع مربع سیاه و سفید دارد را شبیه به صفحه شطرنج می‌دانند که یکی از نمادهای مهم ماسون‌هاست. از قضا تعداد پنجره‌های روی ساختمان نیز 13 عدد است و طبق خرافات موجود در فرهنگ ما این عدد منحوس تلقی می‌گردد.
