پارک شفق تهران نامی آشنا برای اهالی یوسف‌آباد
پارک شفق تهران از دوران محمدرضاشاه پهلوی به جای مانده است. پارک شفق از پارک‌های دیدنی تهران است که در خیابان جمال الدین اسدآبادی تهران یا همان یوسف آباد قرار دارد. این پارک به سبک پارک‌های فرانسوی تاسیس شده است و گذرگاه‌های غیر هم سطح با پله‌ها از ویژگی‌هایی است که دارد. این پارک در کوچه نوزدهم (شهید قنبری) واقع شده است.
مجسمه روبروی حوض از تندیس‌های پارک شفق
یک مرد روی سکویی در پارک شفق نشسته که گویی غرق در بالا و پایین رفتن آب در فواره حوض شده است. با تماشای آب آبی حوض گویی غم هایش را از یاد می‌برد و دمی به آسایش می‌رسد اما انگار ساعاتی بعد باید غم و مشغله هایش را دوباره به دوش بکشد و راه خود را ادامه دهد.
علاوه بر تندیسی که توصیف نمودیم تندیس‌های موجود در پارک شفق به دست توانمند آقای پرویز تناولی ساخته شده است که به گفته کامران دیبا، پارک اولین مکان در دنیا است که در آن از مجسمه‌هایی با مقیاس یک یکم استفاده شده است.
پارک شفق
از پارک‌هایی که حتماً روزی باید آن را از نزدیک بازدید کنید همین پارک شفق است چرا که چهره‌ای متفاوت نسبت به سایر پارک‌های تهران دارد. پارک شفق به شیوه پارک‌های فرانسه احداث شده و معماری چشم نوازی دارد. درختان سرسبز و درختچه‌های زیبا در کنار گل‌های رنگین بوستان شفق به او جذابیتی مضاعف می‌بخشد؛ در کنار همه این‌ها ساختمان‌های قدیمی که یاد دوران‌های گذشته را برای ما زنده می‌سازند، آب نماها که رقص آب در حوض‌های آبی را نشان می‌دهند و تندیس‌هایی که ما را یاد یکی از شخصیت‌های زندگی و یا شاید یاد خودمان بیاندازد همگی از ویژگی‌های خاص این پارک به شمار می‌آیند و محبوبیتی چندان به این پارک قدیمی بخشیده است. اگر مایلید در مورد پارک شفق بیشتر بدانید با ما در خواندن این مطلب همراه شوید.
پارک شفق مناسب ورزش
در اکثر پارک‌ها شهرداری وسایل ورزشی قرار داده است که افراد می‌توانند در ساعات مختلف از آنها استفاده کنند؛ پارک شفق نیز از این ماجرا مستثنا نیست. حتی در این پارک می‌توانید مردمانی را با لباس‌های گرم‌کن ورزشی ببینید که صبح با رفقای خود قرار گذاشته‌اند تا یک ساعتی را صرف دویدن و کالری سوزی نمایند.
پارک شفق پارکی کهن
همان‌طور که گفتیم این پارک در زمان محمدرضاشاه پهلوی در تهران احداث شد. برخی از پارک‌های تهران تازه متولد شده‌اند و مورد توجه همگان قرار گرفته‌اند اما بنظر من پارک‌های قدیمی با آن حال و هوای روزگاران قبل صفای بیشتری دارند. در پارک‌های قدیمی شمار خاطراتی که با قدم زدن به ذهن شما می‌آید با نو بودن پارک‌های جدید قابل تعویض و مقایسه نیستند. پارک شفق از آن دسته پارک هاست که شما را به سفر در زمان گذشته رهسپار می‌کند. پارک شفق در مرکز تهران قرار گرفته است و برای اهالی یوسف آباد اهمیت زیادی دارد. طراحی زیبا و چشم نواز این پار نیز بر خاص بودن آن می‌افزاید.
اولین فرهنگسرای تهران
شاید ذکر این نکته که اولین فرهنگ سرای تهران در پارک شفق تهران تاسیس گردیده است در نگاه اول کمی عجیب و جالب بنظر برسد. بخاطر احداث همین فرهنگسرا در پارک شفق، پارک تبدیل به مکانی شد که افراد دوستدار هنر و ادب در آن قدم می‌گذاشتند. احداث فرهنگسرا به مزیت‌ها و محبوبیت‌های پارک اضافه کرد.
پارک شفق امکانات فرهنگی زیادی مانند آمفی‌تئاتر، کتابخانه، فرهنگسرا، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، نماز خانه دارد. فرهنگسرایی که در پارک شفق وجود دارد در قدیم محل سکونت افراد بوده است. این فرهنگسرا نیز مانند خود پارک معماری زیبایی دارد. این فرهنگسرا با نام فرهنگسرای دانشجو نیز شناخته می‌شود که در جهت بالا بردن سطح فرهنگی و سواد افراد جامعه در تلاش است. در سالن آمفی‌تئاتر فرهنگسرای پارک شفق و سالن نگارخانه آن همواره جشنواره‌های مختلف از جمله دهمین جشنواره سراسری فجر، نمایش عروسکی و… برگزار می‌گردیده است. در این فرهنگسرا کلاس‌های آموزشی مانند کلاس طراحی، قرآن، نقاشی و آبرنگ، رنگ روغن، خوشنویسی، سفالگری، عکاسی، مجسمه‌سازی، مینیاتور، کامپیوتر، مینیاتور، قالیبافی، موسیقی سنتی ایران و… برگزار می‌گردد.
پارک‌های زیادی در سطح تهران هستند که دارای فرهنگسرا می‌باشند و در آنها کلاس‌های آموزشی برگزار می‌گردد اما مسئله‌ای که این فرهنگسرا را متفاوت می‌کند این است که اولین فرهنگسرای تأسیس شده در شهر تهران می‌باشد.
فرهنگسرای دانشجو یا شفق ظرفیت پذیرش 200 نفر را دارد. داخل این فرهنگسرا ساختمان‌های دیگری مانند فیلم‌خانه، چای باغ و فروشگاهی مخصوص فروش ابزار موسیقی و نقاشی وجود دارد. کتابخانه شفق بخش دیگری از فرهنگسرای شفق است که به آن بخش سرای کتاب نیز می‌گویند. در این کتابخانه کتاب‌های مختلف، نشریات گوناگون و به روز وجود دارد. سالن اجتماعاتی به ظرفیت 80 نفر در بخش سرای آبی یا اتاق آبی فرهنگسرای دانشجو وجود دارد که برای برگزاری کلاس آموزشی استفاده می‌شود.
بوستان شفق از آثار ملی
پارک شفق یا همان بوستان شفق از آثار ملی تهران که مربوط به دوران پهلوی است به شمار می‌آید. این پارک به دست کامران دیبا در محله یوسف آباد یا همان خیابان جمال‌الدین اسد آبادی طراحی شد. در واقع طراح پارک شفق کامران دیبا بود. پارک شفق در سال 1382 به‌عنوان یک اثر ملی تاریخی به ثبت رسیده است.
کامران دیبا کیست؟
کامران طباطبائی دیبا متولد 1315 تهران است؛ او شهر ساز و نقاش ایرانی است که در دربار نیز بوده است. کامران دیبا پسر عموی فرح دیبا آخرین ملکه ایران است.
او آثار زیادی در داخل و خارج از ایران دارد از جمله: (داخل ایران) موزه هنرهای معاصر، فرهنگسرای نیاوران، پارک شفق و فرهنگسرای آن، دفتر مخصوص فرح پهلوی، دانشگاه جندی شاپور اهواز، (خارج ایران) ویلای اسپارتینا، ویلای سیمون، ویلای ساحل خورشید و…
چرا این پارک را شفق نامیدند؟
بنیان گذار پارک شفق دکتر رضازاده شفق بوده که این پارک را با طراحی کامران دیبا ساخته است. پارک شفق که در منطقه 6 شهرداری تهران قرار دارد مساحتش به 16867 متر مربع می‌رسد. پوشش گیاهی این باغ شامل گونه‌ای درختی ذیل می‌باشد: نارون، اقاقیا، چنار، کاج، افرا، مجنون، زیتون و یاس زرد
معماری پارک شفق
احداث پارک شفق الهام گرفته از پارک‌های اروپایی و به ویژه فرانسه است. درعین‌حال بخش‌های داخلی پارک ترکیبی از معماری ایتالیایی و باغ‌های ایرانی می‌باشد. گذرگاه‌های غیر هم‌سطح که در پارک شفق دیده می‌شود نشانه‌ای از معماری فرانسوی می‌باشد و از ویژگی‌های خاص این پارک به حساب می‌آید. فرانسوی‌ها سبک خاصی برای تزئین پارک‌های خود دارند آنها اصولا درختان و درختچه‌ها را به اشکال متفاوتی هرس می‌کنند و در کنار هرس خاص نظم و ترتیبی ویژه به کل پارک می‌دهند.
در میدان اصلی پارک یک استخر، آب‌نما و سکو برای نشستن به چشم می‌خورد که تماماً از سبک میادین ایتالیایی الهام گرفته شده است. وجود یک آمفی‌تئاتر در نزدیکی میدان اصلی نیز به امکانات پارک شفق افزوده است.
دو مجسمه برنزی نیز در پارک دیده می‌شوند که طراحی زیبایی دارند؛ این مجسمه‌ها شبیه به انسان‌های واقعی هستند. این دو مجسمه به عنوان نمادی از ارتباط مسالمت‌آمیز انسان با طبیعت طراحی شده‌اند. مجسمه‌های برنزی پارک شفق در مقابل فرهنگسرای پارک گرفته‌اند.
طراحی پارک به گونه است که برای ورود به آن می‌توانید از چهار گوشه پارک داخل شوید.
تاریخچه پارک شفق تهران
پارک شفق در سال‌های 1345 تا 1348 تأسیس شد که به زمان حکومت محمدرضا شاه بازمی‌گردد. زمین این پارک در گذشته متعلق به یک پادگان بود که پس از تقسیم اراضی بین کارمندان دولت، قسمت باقیمانده آن تبدیل به پارک شفق کنونی شد. این پارک به عنوان یکی از جاذبه‌های تفریحی تهران به شمار می‌آید.
دسترسی به پارک شفق تهران
این پارک در مرکز تهران قرار دارد و برای رفتن به پارک شفق می‌توانید از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده کنید. این پارک در محدوده طرح زوج و فرد ترافیک واقع شده که برای دسترسی به پارک پیشنهاد می‌کنیم از مترو استفاده کنید تا خودروی شخصی شما جریمه نشود. بهترین راه برای دسترسی به پارک نیز مترو است. برای استفاده از مترو برای دسترسی به پارک شفق ابتدا باید خود را به خط سه مترو (خط آزادگان-قائم) برسانید تا در ایستگاه جهاد پیاده شوید (ایستگاه میرزای شیرازی نیز برای رفتن به پارک شفق مناسب است) و پس از خروج از ایستگاه مترو به سمت خیابان اسد آبادی روانه شوید تا به خیابان نوزدهم برسید. این خیابان همان مکانی است که پارک شفق در آن قرار دارد.
اگر هم قصد دارید با خودروی شخصی به پارک شفق بروید می‌توانید از بزرگراه کردستان به خیابان شهید گمنام و بعد به خیابان اسد آبادی بروید تا در انتهای آن پارک شفق را پیدا کنید.
گزینه بعدی برای دسترسی به پارک شفق اتوبوس‌های بی آر تی هستند. این اتوبوس‌ها در خیابان ولیعصر قرار دارند و فاصله زیادی با پارک ندارند.
پارک شفق به صورت شبانه‌روزی و بیست‌وچهار ساعته باز است و گردشگران می‌توانند هر ساعتی که تمایل دارند به این پارک بیایند. اما اگر قصد دارید به کتابخانه و یا فرهنگسرای آن مراجعه کنید حتماً باید از ساعت کاری آنها مطلع باشید.
آدرس پارک شفق تهران: تهران، یوسف‌آباد، خیابان سید جمال‌الدین اسدآبادی، خیابان 19، پارک شفق
تلفن فرهنگسرای شفق
02188554016
پارک ساعی پارکی نزدیک به پارک شفق
اگر یک روز را به گردش در پارک شفق اختصاص داده‌اید پارک بعدی انتخابی شما که در نزدیکی همین پارک قرار دارد می‌تواند پارک ساعی باشد. پارک ساعی نیز از قدیمی‌ترین پارک‌های تهران است. مساحت پارک لاله به 12 هکتار می‌رسد و فضایی دل‌نشین و چشم نواز دارد. از دیدنی‌های پارک ساعی می‌توان به قفس پرندگان، مجسمه حیوانات، زمین اسکیت، میز پینگ‌پونگ، فوتبال دستی، فرهنگسرا، میز شطرنج، آب‌نمای موزیکال و … اشاره نمود.
پارک ساعی در منطقه 6 شهرداری تهران قرار دارد و حدود 12 هکتار از خیابان ولیعصر را به خود اختصاص داده است.
باغ ژاپنی یا باغ پرندگان از دیدنی‌های پارک ساعی است که در آن انواع پرندگان و حیوانات مختلف وجود دارد. صدای دل‌نشین پرندگان در این قسمت پارک روح شما را به نوازش و بازی خواهد گرفت. این قسمت از پارک به شیوه ژاپنی‌ها طراحی شده است.
در پارک ساعی امکانات مختلفی مانند زمین بازی، پیست اسکیت، آلاچیق، شهربازی، گلخانه، سرای محله، شهربازی و … وجود دارد.
پارک دانشجو و پارک لاله از دیگر پارک‌های نزدیک به پارک شفق هستند.
پارک دانشجو دیگر پارک نزدیک به پارک شفق
پارک دانشجو در سال 1366 در زمینی به مساحت 32000 مترمربع احداث شد. این پارک نیز مانند بوستان شفق در دوران پهلوی احداث شده است و نام پیشین آن بوستان خوش آب‌وهوا بوده است. در سال‌های قبل از انقلاب ساختمانی معروف به خان بلدیه در آن قرار داشت که در سال 1309 ساخته شده بود در اطراف آن برنامه‌های شعبده بازی و سیرک برگزار می‌شد. بیژن صفاری این پارک را همزمان با شکل‌گیری ساختار کنونی پایتخت طراحی نمود. معماری پارک دانشجو به سبک پست مدرن می‌باشد.
دسترسی به پارک دانشجو بسیار ساده است فقط کافی است در ایستگاه مترو چهارراه ولیعصر (تئاتر شهر) از مترو خارج شوید تا خود را درون پارک بیابید. این پارک همواره مورد توجه هنردوستان و دانشجویان اهل هنر بوده است چرا که در میانه‌های پارک ساختمانی دایره¬ای شکل احداث شده که در آن تئاتر اجرا می‌شود. از دیگر امکانات پارک دانشجو کتابخانه آن است که در سال 1366 تأسیس شد. این کتابخانه تنها کتابخانه و مرکز اسنادهای نمایشی کشور است.
سبک طراحی پارک شفق
بوستان شفق یکی از بهترین و زیباترین پارک‌های پایتخت است که توسط یکی از معروف‌ترین مهندسان شهرسازی معاصر طراحی شده است که نام او کامران دیبا است.
پارک شفق به سبک کانتکسچوال طراحی شده است. حتی قبل از اینکه این سبک معماری برای پارک پیشنهاد شود طرحی زمینه گرا برای آن در نظر گرفته بودند.
منظور از کانتکسچوال (Contextual) در طراحی پارک چیست؟
زمینه گرایی یا کانتکسچوال برای طراحی پارک‌های مختلف مانند کویر الفیاح در شهر ابوظبی نیز استفاده شده است. تیم طراح با توجه به شرایط اقلیمی و زمینه بستر به طراحی پروژه می‌پردازند. شرایط اقلیمی هر منطقه منحصر به فرد است به‌عنوان مثال آب و هوای ابوظبی آفتابی شدید، دچار کمبود آب و نیازمند سایه‌بان است. در نتیجه برای ایجاد پوشش گیاهی ابتدا باید برای آن سایه تدارک دید. به همین علت برای ایجاد فضای سبز در این منطقه طراحان ایده ساخت پارک در سایه را مطرح نمودند. طراحانی که به صورت زمینه گرا اقدام به طراحی پارک‌های می‌نمایند باید با شرایط اقلیمی ناحیه آشنایی کامل داشته باشند و از طرفی بدانند که چه گیاهانی مناسب این شرایط اقلیمی هستند، چرا که انتخاب گونه گیاهی اشتباه می‌تواند طراحی منظر پارک را با شکست مواجه کند.
در طراحی کانستکسچوال علاوه بر اینکه باید شرایط اکوسیستمی منطقه را شناخت دقت به بسترهای تاریخی، اجتماعی و فرنگی نیز اهمیتی برابر دارند. در محیط پیرامون ما هر پدیده‌ای بر محیط تاثیر می‌گذارد و در عین حال از محیط تاثیر می‌گیرد.
مفهوم کانتکست
کانتکست به معنی زمینه و مفهوم می‌باشد که در لغت به معنای مجموعه شرایطی است که یک موقعیت را در بر می‌گیرد و در آن چیزی رخ می‌دهد که به شما کمک می‌کند آن را درک کنید. منظور از زمینه همان بستر و محیطی است که معماری در آن شکل می‌گیرد.
معماری زمینه گرا معتقد است که توازن میان معماری و محیط می‌تواند منجر به خلق اثری مطلوب شود.
دیبا در طراحی پارک شفق به رفتار متقابل بین انسان و محیط توجه کرده است و سعی در پر رنگ‌تر کردن این برهمکنش داشته است. از نکات مثبت این پروژه این است که ساختمان‌های قدیمی تخریب نشدند و از معماری آنها در طراحی بهره گرفته شد.
کامران دیبا به مدل طراحی شهری با توجه به جنب و جوش مردمان در آن بسیار علاقه داشت و در این طراحی نیز اقدام به ایجاد فضایی برای تجمع افراد نمود.
در طراحی زمینه گرای پارک شفق به این نکات جالب می‌رسیم:
حفظ سکوت و سکون که به وقار آن می‌افزاید.
تاکید بر محورها
شکست پی‌درپی در مسیرها و محورها
توجه به جزئیات و آرایش آنها
مونتاژ حجم‌های نسبتاً ساده
استفاده از اثرهای هنری حجمی در طراحی فضا
میرزا یوسف آشتیانی که صدرالاعظم دربار ناصری بود زمین‌های شمال غربی دارالخلافه را اختیار نمود و به آبادانی آنها مشغول گشت. دارالخلافه همان یوسف آباد امروزی بود. حوالی سال 1288 هجری قمری باغ‌هایی در این مکان سر برآوردند که به وسیله مستوفی‌الممالک کاشته شده بودند. این زمین‌ها بعد از اینکه صاحبان مختلفی به خود دیدند در آخر به مصادره دولت درامدند و در میان کارمندان دولتی پیش از انقلاب تقسیم گردیدند. در محله‌ای که امروز به چشم می‌خورد تعداددار و درخت و مقدار سرسبزی نسبت به گذشته کاهش یافته است اما همچنان جز مناطق سر سبز تهران است.
قبل از اینکه پارک شفق احداث شود دز زمین‌های آن زباله انباشت می‌شد. کامران دیبا سعی کرد از فرورفتگی‌ها و برآمدگی‌های زمین استفاده کند و یک طراحی مناسب ارائه دهد. به‌عنوان مثال قسمت‌های فرونشسته زمین به محل بازی بچه‌ها اختصاص یافت و از برآمدگی زمین برای ایجاد سرسره‌ای امن استفاده کرد.
این پارک جز پارک‌های موفق سطح تهران به شمار می‌آید. محوطه‌سازی و باغ سازی پارک شفق گرایش به خصوصیات معماری ایرانی نیز دارد و در عین حال معماری مدرن نیز به وجود در آن دیده می‌شود.
رویکرد طرح پارک
در ایجاد مکانی برای گرد هم آمدن افراد جامعه پروژه پارک شفق کاملاً موفق عمل کرده است. این پارک علاوه بر اینکه به خوبی زمینه گرایی با اکوسیستم را در برگرفته، از نظر اجتماعی و کالبدی نیز کاملاً زمینه¬ گراست به طوری که گویا تعامل میان مردمان در این پارک بالا می‌رود و بیشتر احساس نزدیکی با یکدیگر می‌نمایند.
پارک شفق تهران دو کافه در خود جای داده است که می‌توانید برای صرف قهوه و کیک به آنجا سری بزنید علاوه بر این دو کافه بوفه‌ای در پارک وجود دارد که می‌توانید تنقلات از آن خریداری کنید تا در پارک از آنها نوش جان نمایید.
