خانه قوام الدوله از جاذبه های گردشگری دوران قاجار

خانه قوام الدوله یکی از بناهای قدیمی در دوران قاجار می باشد که به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری در کشور ایران نیز به شمار می رود. خانه قوام الدوله به دلیل داشتن قدمت بالا و طراحی های زیبا در ساختار خود در نگاه بسیاری از گردشگران یک بنای بسیار جذاب می باشد. این خانه می تواند شما را با سبک خاصی از ساختمان سازی در دوران قاجار آشنا بکند. این خانه از نظر تاریخی و فرهنگی دارای ارزش ها و ویژگی های متعدد و فراوانی است که در ادامه به بررسی آن ها خواهیم پرداخت.

خانه قوام الدوله از جاذبه های دیدنی تاریخی در تهران

یکی از بنا های مهم دوران قاجاریه که می تواند برای ما از نظر گردشگری جاذبه هایی داشته باشد، خانه قوام الدوله است که به منظور بازدید یا بررسی فرهنگ و هنر قرن گذشته یکی از بهترین و با شکوه ترین معماری در تهران و محله سرچشمه می باشد. این ویژگی هایی که نام برده شد می تواند گردشگران بسیاری را به سمت خود جذب نماید. می توان اشاره داشت به گردشگرانی که در خارج از تهران و یا در داخل تهران هستند در سال برای بازدید این معماری با شکوه رهسپار این خانه که بیانگر هنر فوق العاده ای است، می شوند. برای اینکه اطلاعات کافی درباره خانه قوام به دست آورید، می بایست این بنا را در ابعاد مختلف مانند بعد تاریخی و فرهنگی مورد بررسی قرار بدهید.

این خانه به دلیل داشتن نمایی قدیمی و جذاب می تواند یکی از جالب ترین گزینه های برای سپری کردن یک تور گردشگری باشد. جالب است بدانید که خانه قوام الدوله در دوران قاجار ساخته شده و تا کنون تغییرات خاصی در آن صورت نگرفته است. به همین منظور و با اتکا به این ویژگی ها می توان خانه قوام الدوله را یکی از نماد های معماری و ساختمان سازی در دوران قاجار در نظر گرفت. قدمت بالای این خانه تاریخی می تواند از دلایل دیگر سفر گردشگران به این مکان باشد زیرا از نظر بعد تاریخی بسیار هائز اهمیت بوده و از بناهای قدیمی و جذاب به شمار می رود.

نگاهی به خانه قوام الدوله از دیدگاه تاریخ

برای اینکه بتوانیم تاریخ را به خوبی بفهمیم نیاز به آثاری داریم که از گذشته برجای مانده است تا بتواند به ما ویژگی های مهمی از گذشتگان را ارائه دهد. خانه قوام الدوله هم همین ویژگی های خوب را دارد. در واقع بنایی است که از گذشته باقی مانده است و هنر و معماری ایرانی و اروپایی را ارزانی می دارد. شاید برای شما عزیزان سوال پیش بیاید که خانه قوام در چه دوره ای ساخته شده است؟ این خانه در دوره پادشاهی محمد شاه قاجار ساخته شده است. که یک نوع خانه اربابی برای صاحب منصبان حکومتی بوده که نام این فرد در تاریخ میرزا محمد قوام الدوله آشتیانی بیان شده است و برخی اطلاعات نسبی نیز در مورد این فرد در تاریخ ما وجود دارد. ایشان یک فرد سرشناس بوده که نسل های بعدی ایشان، حسن وثوق الدوله و میرزا احمد قوام بوده اند.

این خانه به صورت موروثی خانه قوام الدوله به وثوق الدوله می رسد. از نظر سال تاسیس خانه قوام الدوله را مربوط به سال 1211 می دانند که با استناد به همین سال می توان قدمت تاریخی خانه قوام الدوله را بسیار با ارزش و معتبر جلوه داد. برای آن که بتوانیم بخشی از تاریخ را ببینیم، می توانیم به بنا های که از دوران گذشته به یادگار مانده است اشاره کنیم. در واقع می توانیم با کمی تحقیق در فرهنگ و هنر، تاریخ گذشتگان را بهتر بشناسیم. این خانه توانسته است بیش از 100 سال قدمت تاریخی داشته باشد. بنابراین می توان خانه قوام الدوله را جز آثار ارزشمند کشور هم از نظر تاریخی و از نظر فرهنگی دانست و خانه را به عنوان یکی از مکان های مهم برای سفر های گردشگری و توریستی در نظر گرفت.

با وثوق الدوله بیشتر آشنا شویم

شاید در رابطه با این خانه بسیار کنجکاو شده باشید اما لازم است اطلاعاتی را درباره فردی به اسم وثوق الدوله که خانه قوام الدوله را از نسل های گذشته خود به ارث برده بود. به دست آورید. در گذشته نوعی رسم بین پدران و پسران وجود داشت که خانه یا شغل پدر به فرزندش می رسید. تا این فرزند بتواند به نوعی ادامه دهنده راه آن خاندان باشد. در پس و پیش به ارثیه رسیدن این خانه و شغل از پدر به فرزند می بینیم که خانه قوام الدوله در چند نسل دست به دست شد و در نهایت به وثوق الدوله رسید. وثوق الدوله یکی از افرادی است که نقش برجسته ای در تاریخ ما داشته و در واقع یکی از نویسندگان فوق العاده و اندیشمندان عصر خود بوده است.

وثوق الدوله در واقع فردی تحصیل کرده بوده و دارای شغل هایی چون مامور محاسبات مالیات آذربایجان، وزیر کشور، وزیر دارایی، وزیر خارجه و نخست وزیر بوده است. وی در سال 1290 هجری درگذشت و در قم دفن شده است. زمانی که فوت کرد 90 سال داشت. البته لازم به ذکر است که با تمامی این پست و مقام ها، وثوق الدوله چندین کار اشتباه در کارنامه خود به ثبت رسانیده است که یکی از آن ها اتفاقاتی مربوط به دوران مشروطیه و قرارداد های ننگین می باشد. به طور کلی این فرد همانند پدر خود یکی از ساکنان خانه بوده و سالیان درازی از آن استفاده کرده است.

بررسی این خانه از دیدگاه هنری

یکی از مهم ترین چیزی که انسان توانست از طریق آن احساسات خود را بروز داده و به جامه بشری القا بکند، هنر بوده است. در واقع کار های هنری و وِیژگی های مربوط به آن است که انسان را به سمت و سوی خوبی ها و خلق آثاری جذاب کشانیده است تا بتواند ما را به ذهنیات و خلقیات خود آشنا سازد. در همین راستا می توان به جلوه ها و زیبایی های ساختاری خانه قوام الدوله نیز اشاره کنیم. این بنا در ظاهر دارای برخی نماد ها و آثار زیبا است که به نوعی می تواند بیانگر فرهنگ ها و آئین های آن دوره باشد. در حقیقت شکل ساختاری خانه قوام الدوله به گونه ای می باشد که اثبات می کند ایرانیان حتی در گذشته نیز از فرهنگ و هنر بالایی برخوردار بوده اند و هنرمندان زیادی در کشور ما در ادوار مختلف زندگی می کرده اند.

خانه قوام الدوله دارای دو طبقه و یک حیاط دلنشین می باشد که طراحی آن ها به نحوی منطبق بر هم می باشد که نگاه هنرمندان خارجی زیادی را به خود جلب کرده است. زیرا در گذشته ساخت چنین بناهایی با این فرم ساختاری کمی سخت و یا دور از انتظار بوده است. ولی ایرانیان توانسته خانه و حتی خانه های دیگری را با این سبک ساخته و در دید عموم قرار بدهند. این ویژگی ها چیزی جز فرهنگ و هنر دیرینه ایرانیان را نمی رساند و به همین سبب می توان خانه قوام الدوله را در کنار تاریخی بودن یک نماد هنری جذاب نیز در نظر گرفت.

نوع معماری خاص خانه قوام الدوله

معماری اسلامی دارای ویژگی هایی است که می تواند به ما نشان دهد که معماران گذشته از چه استعداد و هنری برخوردار بوده اند که چنین هنری را به این خوبی به قدمت 100 سال برای ما نگه داشته است. همگی آن پر از شور و هیجان و هنری ناب ایرانی است که بیان گر ذوق گذشتگان ما بوده است. از نظر کلی می توان اشاره داشت به هفت در بودن این خانه که در واقع یکی از قدیمی ترین نوع و سبک خانه سازی در ایران بوده است. همچنین زیبایی که به چشم می خورد، معماری با نظم و تقارنی است که سرتاسر خانه قوام الدوله را در برگرفته است. علاوه بر این می توان به ساختار کلی این معماری در خانه قوام الدوله اشاره کرد که از آجر و چوب می باشد.

همچنین تزئینات این خانه بسیار فوق العاده است چرا که شما می توانید گچ بری ها و نقاشی هایی را در آن مشاهده کنید. البته خانه قوام الدوله می تواند آیینه ای تمام نما از هنر ایرانیان باشد که دارای نقوشی اسلامی، گل ها و گیاهانی است. به این نقوش، نقوش باستانی هم می گویند که در آثار قدیمی ایرانی می توانید انواع آن را به خوبی مشاهده کنید. اکنون این سبک تزئین در دوره قاجاریه هم با نقش نمای اسلامی به روی دیوار ها آمده است. می توانید طاقچه هایی را ببینید که هر کدام از آن ها در خانه قوام الدوله نقشی داشته است و افراد خانه می توانستند در آن چیز هایی را بگذارند. همچنین می تواند اشاره داشت که خانه قوام الدوله سنتی بوده و در آن حوض و باغچه زیبایی طراحی شده است. در ضمن خانه قوام الدوله دارای بام شیروانی و دو بادگیر است.

چرا باید از خانه قوام الدوله بازدید داشته باشیم؟

هر تاریخ دوستی می خواهد درباره تاریخ کشور خود اطلاعاتی جمع آوری کند یا حداقل بنا هایی که مربوط به گذشته است را ببیند. در واقع این علاقه در تمامی رده های سنی دیده می شود از افراد کوچک در سنین کم تا افراد بزرگسال می خواهند جایی جدید را مشاهده کنند و از دیدن آن لذت ببرند. بنابراین می توان به این امر اشاره داشت. علاوه بر این ویژگی ها اغلب ما دوست داریم از خانه های سنتی دیدن کنیم. خانه ای مانند خانه قوام الدوله که تغییرات کمی از گذشته تا کنون با خود داشته است و تا حدی دست نخورده باقی مانده است و ما را با آداب و رسوم و سبک زندگی گذشتگان آشنا می کند و در واقع پلی میان آینده و گذشته است که می تواند جذابیت های خاص خودش را برای ما داشته باشد.

از طرفی ذهن کنجکاو ما درباره گذشته می تواند ما را به این سمت و سو بکشد. همان طور که گفته شد وثوق الدوله فردی مهم در تاریخ ما بوده است و اطلاعات کسب کردن درباره او می تواند برای ما بسیار جالب باشد. به نوعی ما هم وارث این آثار هستیم و برای اینکه بتوانیم دین خود را نسبت به این همه هنر و زیبایی و معماری ادا کنیم نیاز داریم که به بازدید از این بنا های زیبا و مهم قاجاری برویم و هم از دیدن آن لذت ببریم و هم اطلاعات تاریخی خود را به خوبی بالا ببریم. این خانه این ویژگی ها را با خود در بر دارد که دیدن آن می تواند موجب غرور ما شده تا بر گذشته کشور خود ببالیم.

بررسی معماری خانه قوام الدوله از نظر جزئیات

مساحت کلی خانه قوام الدوله به 12 هزار متر مربع می رسیده است که متاسفانه امروزه شاهد تغییرات عظیمی بوده ایم، برای نمونه می توان به قسمت اندرونی و بیرونی اشاره داشت که تغییرات زیادی در آن به وجود آمده است. خانه قوام الدوله به صورت مثلثی در بین کوچه های میرزا محمود وزیر، کوچه محدث و کوچه وزیری محصور و ورودی این مجموعه از کوچه محدث فعلی بوده و به این صورت قرار داشته است. این کوچه به نام همسر قوام الدوله بوده است که دارای فضای سبز بوده و به عنوان کالسکه خانه مورد استفاده قرار می گرفته است. البته گفته می شود در گذشته حمامی هم روبه روی خانه قوام الدوله وجود داشته که نام این حمام هم قوام الدوله بوده است. همانگونه که گفته شد معماری این خانه متقارن بوده که این تقارن باعث به وجود آمدن نظم خاصی در سبک طراحی آن شده است.

این طراحی خوب و بدون نقص باعث ایجاد جذابیت در خانه قوام الدوله شده است. حتی می توان به وجود متقارن بودن بادگیر ها بر روی سقف هم اشاره داشت. همچنین خانه قوام الدوله دارای بخش های شامل اندرونی و بیرونی بوده است که تمامی این ها می توانند  فضاهایی نظیر حمام و اتاق های زیبای آن را به ما یادآور شوند. علاوه بر این ویژگی هایی که مربوط به قسمت بیرونی بوده است اتاق هایی می باشند که فضایی 12 هزار متر مربع را در بر می گرفته است که متاسفانه این اتاق ها اکنون تخریب شده اند و این خانه کمی تغییرات در آن ایجاد شده است. در واقع آن اتاق ها برای ایجاد و ساخت کوچه های اطراف آن خراب شده اند. این دو بخش، بخشی متصل کننده بین اندرونی و بیرونی بوده اند.

ویژگی های مربوط به حیاط خانه و ورودی بنا

همانطور که در بالا گفته شد حیاط این خانه دارای حوض و باغچه بوده و فضای بسیار خوبی را ایجاد می کرده است. البته باید اشاره داشت که علاوه بر ایجاد حس و حال خوب در افراد می توانسته است بسیار کاربردی هم باشد. همگی خانه ها در گذشته مانند خانه قوام الدوله دارای حیاطی وسیع با چشم اندازی بسیار زیبا بوده اند. حیاط جز اندرونی محسوب می شود که خانه قوام الدوله دارای 2 حیاط است که با چند راهرو به یک دیگر متصل می شوند و می توان به بادگیری اشاره داشت که در گذشته برای تعویض هوای گرم به هوای خوب مورد استفاده قرار گرفته است. به نوعی نقش کولر را برای افراد گذشته بازی می کرده است. افراد برای ورود به قسمت داخل خانه بعد از گذشتن از حیاط بیرونی و درونی، از طریق دو راه پله به خانه ورود می کردند.

با بررسی جزئیاتی درباره طبقه ‌اول این خانه می توانیم به این اشاره کنیم که این خانه به 2 تالار بزرگ که به نام‌ های آینه و تبنی یا سفره ‌خانه معروف بودند و هنوز هم به این نام خوانده می شوند. همچنین  2 راهرو و 3 اتاق کوچک در طبقه اول خانه قوام الدوله وجود داشته است‌. طبقه دوم هم از 2 راهرو و 6 اتاق ساخته شده که می توان به یک راهرو و 3 اتاق در ضلع غربی اشاره داشت و یک راهرو و 3 اتاق دیگر در ضلع شرقی نیز اشاره کنیم. همچنین زیرزمین خانه قوام الدوله هم در قسمت زیرین تالار آینه و تبنی قرار گرفته است که می توان از حیاط اندرونی وارد آن شد. در زیرزمین خانه قوام الدوله می توانیم به آجر های آبی رنگ لعاب دار اشاره کنیم که با زیبایی بسیاری در آن جا قرار گرفته اند.

طبقه اول و دوم خانه قوام الدوله چه مشخصه¬ای دارند؟

در بالا کمی درباره ویژگی های مربوط به خانه قوام الدوله گفته شد و دانستیم که هر طبقه این خانه دارای چه ویژگی هایی از نظر کلی است. اما اکنون می خواهیم بررسی جرئی تر به آن داشته باشیم و اطلاعات بیشتری درباره خانه به دست آوریم. می توانیم درباره دو اتاق و یک دهلیز صحبت کنیم که تالار آیینه و سفر خانه در سمت شمال قرار گرفته اند. همچنین در طبقه های کف این خانه هم اتاق های دیگری وجود دارد که کوچک تر هستند اما شبیه به اتاق های بخش بالای خود می باشند. همچنین ورودی این در ها 60 سانتی متر بوده است که به سمت راهرو و یکی دیگر از در ها به سمت دهلیز باز می شود و به نوعی راهی ارتباطی بین اتاق شمالی و جنوبی است.

در حالت کلی می توان اشاره داشت که تعداد اتاق به 8 تا می رسد و دارای 4 دهلیز است که به راهرو راه دارند. این اتاق ها دارای تزئینات بسیار زیبایی است که پنجره های جالبی دارند و زیبایی داخلی خانه قوام الدوله را چند برابر کرده اند. به همین منظور در رابطه با دو طبقه خانه قوام الدوله می توان بیان کرد که در مقایسه با ساختمان های دوران خود بسیار منحصر به فرد و متمایز ساخته شده اند و در کنار ارتفاع مناسب از وسعت بالایی هم برخوردار می باشند. با توجه به این ویژگی های این خانه می توان هنر معماران ایرانی در آن دوره را جهت خلق چنین اثری ستایش کرد و سبک کاری آن ها در خانه به خوبی مشاهده نمود.

ویژگی های تالار آینه ای در خانه قوام الدوله

این خانه به قدری زیبا است که وقتی افراد وارد حیاط این خانه می شوند می توانند چیز هایی را ببینند که تنها در فیلم ها دیده اند. همچنین بعد از گذر کردن از حیاط خانه قوام الدوله می توانید در قسمت همکف تالاری را ببنید که فضایی بسیار زیبا را برای شما به ارمغان می آورد و دارای نقاشی های تزئیناتی است که بسیار زیبا می باشند. همچنین می توانید تصاویری از نقوش زنان فرنگی و پنجره های بزرگ و شیشه های رنگی کوچکی که توجه هر بیننده را به سمت خود جذب می کند را مشاهده بکنید. این تالار به تالار آیینه ای مشهور و معروف است زیرا در این تالار آیینه کاری شده و بسیار زیبا و جذاب است. مشخص است ویژگی های تالار در خانه قوام الدوله برای آن بوده است تا مهمان های ویژه سیاست مداران بتوانند در این محل پذیرایی شوند.

به جز تالار آیینه ای بد نیست اشاره ای داشته باشیم به یکی دیگر از ویژگی های معماری خانه قوام الدوله که می تواند برای شما بسیار جالب باشد. سیستم گرمایشی در گذشته پیشرفته نبوده است و خانه ها به 2 قسمت تقسیم می شده اند. بخشی از خانه قوام الدوله مربوط به فصول گرم سال بوده و بخشی دیگری از خانه مربوط به فصول سرد سال بوده است که به آن به اصطلاح آن دوران تابستان نشین و زمستان نشین می گفتند. خانه قوام هم دارای همین ویژگی بوده است. اتاق زمستان نشین این خانه در تالاری به اسم تالار بتنی یا سفره خانه بوده که گرم تر می باشد. در تابستان هم معمولاً بخشی از خانه را انتخاب می کردند تا آفتاب به صورت مستقیم در خانه نتابد و باعث گرمای شدید نشود. تالار آیینه ای جز بخش تابستان نشین خانه بوده است.

در پایان …

زمانی که شما قصد دارید در استان تهران یکی از جاذبه های گردشگری از دید تاریخی، هنری و فرهنگی را مورد بازدید قرار داده و ابعاد مختلف آن را برای افزایش اطلاعات و درک خود نسبت به آن مکان بررسی کنید، خانه قوام الدوله میتواند انتخابی مناسب باشد. در حقیقت خانه قوام الدوله به دلیل بافت ساختاری و قدمت بالای خود می تواند به شما کمک بکند تا سبک کاری معماران و همچنین فرهنگ مردم دوران قاجار را بیشتر درک کرده و با مفاهیم ساختمان سازی در آن دوران بیشتر آشنا شوید.