شاید تهران از دسته شهرهای مذهبی به شمار نرود ولی مساجد این شهر مثل مسحد شاه تهران، آن را به شهری متدین تبدیل می‌کنند. مساجد جدید و قدیم در گوشه گوشه‌ی شهر دیده می‌شوند و زیبایی طراحی و معماری برخی از آن‌ها مخصوصاً مساجد تاریخی بسیار خیره‌کننده بوده و از شاهکارها محسوب می‌شوند و جدا از کاربری‌های مذهبی به عنوان جاذبه‌ای تاریخی، افراد را از سراسر تهران و گاهی از شهرهای دیگر نیز به سمت خود می‌کشاند.
از مسجد شاه تهران نیز به عنوان یکی از باشکوه‌ترین مساجد تهران یاد می‌شود و از آن دست مساجدی است که بازدیدکنندگان زیادی را به خود جذب می‌کند تا ابهت و زیبایی خود را به رخ همگان بکشد. مسجد شاه در مرکز کلان‌شهر تهران و در منطقه‌ی 12 شهرداری تهران و درون بخشی از بازار بزرگ 15 خرداد واقع‌شده است.
تاریخچه‌ی مسجد شاه (مسجد امام خمینی)
مسجد شاه یکی از زیباترین مسجدهای قدیمی و تاریخی تهران و ایران به حساب می‌آید که قدمت مسجد شاه به حدود 180 سال می‌رسد. بانی ساخت مسجد شاه فتحعلی شاه قاجار بود و مسجد شاه به دستور دومین پادشاه سلسله‌ی قاجار در تهران ساخته‌شده است. درواقع مسجد شاه، نذر به حکومت رسیدن فتحعلی شاه است که توسط مادرش در نظر گرفته‌شده بود.
مادر دومین پادشاه قاجار، آسیه خانم، هزینه‌ی ساخت مسجد را از پولی که برای سلطنت پسرش نذر کرده بود پرداخت کرد. از طرف فتحعلی شاه نیز مواردی به مسجد شاه وقف شد که لیست آن در یک کتیبه ذکرشده است. البته فتحعلی شاه علاوه بر مسجد شاه تهران، مساجد دیگری نیز در سراسر کشور ساخت و به مرمت و بازسازی عتبات عالیات و حرم حضرت معصومه در قم نیز پرداخت و هزینه‌ی تمام ساخت‌وسازها و بازسازی‌ها را مادر وی مهداولیا پیشکش کرد.
زمان شروع ساخت این مسجد با توجه به نوشته‌ها و کتیبه‌های این مسجد که در ایوان جنوبی این مسجد نصب هستند، مربوط به 1224 هجری قمری یا 1212 هجری خورشیدی بوده و در سال 1240 هجری قمری نیز تکمیل‌شده است و به استفاده‌ی عموم گذاشته شد. بعد از ساخته‌شدن این مسجد در زمان حکومت فتحعلی شاه قاجار، بازار کوچک اطراف این مسجد گسترش یافت و تا ارگ تهران کشیده شد. این بازار بزرگ از تجمیع چند بازار کوچک و متفرق ایجاد شد و بازار 15 خرداد روزبه‌روز بزرگ‌تر گردید. همین موضوع باعث شد تا مسجد به داخل بازار راه یابد و ورودی آن از بازار میسر گردد. جلوی ورودی این مسجد حجره‌ها و مغازه‌های زیادی قرار دارد که وقف این مسجد هستند.
تکمیل مسجد شاه (مسجد امام خمینی)
مسجد شاه بعد از ساخت برای کامل شدن نیز تغییراتی به خود دید. ناصرالدین‌شاه قاجار را تکمیل‌کننده‌ی اصلی مسجد شاه می‌دانند؛ چراکه در سال 1307 هجری قمری (حدوداً سال 1268 هجری خورشیدی) دستور به تکمیل مسجد شاه داد و در پی این فرمان، تعمیرات درب اصلی مسجد شاه در سمت شمالی انجام گرفت و دو مناره نیز در دو طرف گلدسته‌ی مسجد شاه به سمت آسمان کشیده شد.
مسجد شاه دومین مسجد تهران
گفته می‌شود، مسجد شاه با توجه به بزرگی و عظمت خود، به عنوان دومین مسجد جامع بزرگ شهر تهران به حساب می‌آمد که رتبه‌ی بعد از مسجد جامع عتیق را به خود اختصاص داده بود.
نام‌های مسجد شاه
مسجد شاه از زمان ساخت تاکنون با نام‌های دیگری نیز شناخته‌شده است. مسجد شاه از آنجایی که در زمان فتحعلی شاه قاجار و به دستور وی ساخته شد، در زمان ساخت به مسجد سلطانی معروف شد. بعد از انقراض حکومت قاجار و برآمدن حکومت پهلوی به مسجد شاه معروف شد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز به مسجد امام خمینی تغییر نام داد.
معماری مسجد شاه (مسجد امام خمینی)
این مسجد وسعتی در حدود 11 هزار مترمربع دارد و از معماری ایرانی اسلامی پیروی می‌کند. ساختمانی مربع شکل که تقارن نقطه‌ای دارد و در هر چهار ضلع بنا، چهار ایوان جای دارند.
این مسجد یک حیاط مرکزی دارد که درست در وسط آن حوضی بزرگ دیده می‌شود. آجرهای نخودی رنگ و کاشی‌کاری‌هایی به صورت خشتی و معقلی، در سطوح داخلی ایوان، که در چندین رنگ دیده می‌شوند و رواق‌های مقرنس‌کاری شده و تزئینات شیر و خورشید بر دیواره‌های این مسجد از زیبایی‌های دیگر مسجد به شمار می‌روند. این مسجد برای قرار گرفتن در امتداد قبله کمی نسبت به بافت شهری چرخیده است.
معمار اصلی این مسجد به طور دقیق مشخص نیست ولی در گفته‌های منابع تاریخی عبدالله معمارباشی به عنوان معمار حکومت قاجار معرفی شده، پس احتمالا وی سازنده و معمار این مسجد بوده است. البته معمارانی از اصفهان و شیراز نیز در طراحی و ساخت این مسجد دست داشتند. این مسجد بخش‌های زیادی ازجمله چهار ایوان، صحن میانی، گنبد خانه، گنبد و دو گلدسته، شبستان‌های ستون‌دار، رواق‌ها، سردرها، مقرنس و کتیبه‌ها است که هرکدام شگفتی و ویژگی خاص خود را دارد که به بررسی برخی از آن‌ها می‌پردازیم.
ایوان‌های مسجد شاه
مسجد شاه 4 ایوان دارد که ایوان شمالی مسجد شاه از بزرگترین آن‌ها است و از آن به عنوان شبستان نمازگزاران و مراسم مختلف در فصل‌های گرم نیز استفاده می‌شود و به شبستان تابستانی معروف است و حوض بزرگ مسجد شاه در پشت این قسمت و حیاط مرکزی مسجد شاه قرار دارد.
صحن میانی مسجد شاه
صحن مسجد شاه به شکل مربعی در ابعاد 65 متر در 65 متر است. صحن مسجد شاه سنگفرش شده است و در وسط آن، یک حوض بزرگ دیده می‌شود. اطراف صحن میانی مسجد شاه در چهار جهت ایوان‌های مسجد شاه با کاشی‌کاری و طاق‌بندی‌های زیبا و رواق‌ها و ورودی شبستان‌ها دیده می‌شوند. علامت کوچکی که نشان‌دهنده‌ی قبله است نیز در جوار حوض بر پایه‌ی سنگی بزرگی قرار دارد که حدوداً 50 ساله است. این علامت درواقع ساعتی خورشیدی است که با حرکات خورشید از شرق به غرب و تشکیل سایه، زمان را در طول روز تعیین می‌کند.
شبستان‌های مسجد شاه
سه شبستان در سه ضلع حیاط مرکزی و در کنج‌های آن دیده می‌شوند. شبستان‌های اصلی مسجد شاه در ضلع جنوبی مسجد شاه قرارگرفته‌اند و معماری مشابه با مسجد وکیل در شیراز دارند. در دو شبستان بزرگ مسجد 12 ستون دیده می‌شود که استحکام بنا را تضمین می‌کند و هرکدام از آن‌ها چهار ورودی از سمت صحن اصلی دارند.
محراب‌های مسجد شاه
در مسجد شاه دو محراب در دو شبستان مسجد شاه قرار دارد که این دو شبستان در دو سمت گنبد خانه قرارگرفته‌اند.
گنبد خانه‌ی مسجد شاه
در ضلع جنوبی و پشت ایوان جنوبی مسجد شاه، گنبد خانه قرار گرفته که فضایی مربع شکل دارد که در بالا و روی سقف آن کاشی‌کاری و گچ کاری دیده می‌شود و با طراحی گوشه سازی، تزئین شده و به سازه‌ای کثیرالاضلاع تبدیل‌شده است. درست بالای این قسمت گنبد قرار دارد و در ضلع جنوبی محراب قرار گرفته و در دیگر طرفین به ایوان و شبستان‌های دیگر راه دارد.
گنبد مسجد شاه
گنبد مسجد شاه متشکل از دو قسمت (گنبد) است. یک گنبد کوچک که با ساقه‌ای استوانه‌ای بر روی گنبدی بزرگ قرار گرفته است. گنبد کوچک طلایی‌رنگ بوده و روی ساقه‌ی بدنه‌اش روزنه‌هایی وجود دارد و گنبد بزرگ و باابهت مسجد شاه فیروزه‌ای‌رنگ بوده و از دور نمایان است.
گلدسته‌های مسجد شاه
بر بالای بلندترین ایوان مسجد شاه (ایوان شمالی) گلدسته‌هایی قرار گرفته که کاشی‌کاری شده‌اند و میان آن‌ها ساعتی بر پایه‌ای کاشی‌کاری شده قرار دارد. این بخش از مسجد شاه در زمان ناصرالدین‌شاه قاجار به مسجد شاه اضافه شد.
سردرهای مسجد شاه
مسجد شاه سه سردر دارد که شرقی، غربی و شمالی هستند. سردر غربی مسجد شاه به داخل بازار بزرگ تهران و سردر شرقی مسجد شاه نیز به بازار صحافان یا بازار بین‌الحرمین راه دارد. درب‌های مسجد شاه چوبی هستند و با رنگ و لعاب روغنی تزئین شده‌اند.
سردر اصلی مسجد شاه در ضلع شمالی مسجد واقع شده که به خیابان پرتردد و شلوغ 15 خرداد راه دارد و فضای جلوخان مستطیل شکل آن 17 پله دارد که پایین‌تر از سطح زمین قرارگرفته است. درب اصلی مسجد شاه، درب چوبی بزرگی است که 4 متر طول و 3 متر عرض دارد.
کتیبه‌های مسجد شاه
در این مسجد، کتیبه‌ها و سنگ‌های نوشته‌شده‌ی زیادی وجود دارد. برخی از کتیبه‌های این مسجد نشان‌دهنده‌ی تاریخ ساخت این مسجد یعنی 1212 هجری خورشیدی و 1224 هجری قمری و نام بنیان‌گذار این مسجد یعنی فتحعلی شاه است و بر روی کتیبه‌ای دیگر نیز شکیات نماز به خط ملک‌الکتاب یا میرزا محمدمهدی فراهانی و با خط ثلث نقش بسته است و در ایوان جنوبی این مسجد قرار دارند.
کتیبه‌ای نیز از موقوفات فتحعلی شاه قاجار به این مسجد در ورودی شمالی مسجد قرار دارد. روی کتیبه‌هایی که در اطراف صحن قرار دارند نام برخی مشاهیر مانند اسدالله عابدینی، اسدالله حسینی، احمد علی‌اصغر و علی‌اکبر محمد، مصطفی طباطبایی، حسین باقر، عبدالرحیم و ابراهیم کاظم به چشم می‌خورد.
در گنبد خانه کتیبه‌های قرآنی قرار دارد و کتیبه‌هایی با قصیده‌های شاعران بزرگی چون فتحعلی خان، ملک‌الشعرا و مجتهدالشعرا در جای‌جای این مسجد یافت می‌شوند.
منبر مسجد شاه
منبر مسجد شاه، منبری بزرگ و از جنس سنگ مرمر است که 12 پله دارد.
بازسازی و تکمیل مسجد شاه (مسجد امام خمینی)
همان‌طور که گفته شد، ناصرالدین‌شاه اساسی‌ترین تغییرات را در این مسجد ایجاد کرده و این مسجد را با اضافه کردن برخی از بخش‌ها و تزئینات، کامل کرد. همچنین بعد از انقلاب اسلامی نیز، تغییراتی در مسجد امام خمینی (شاه سابق) ایجاد شد.
مسجد امام خمینی (شاه سابق) با تلاش‌های امام جماعت آیت‌الله سید محمدباقر موسوی خوانساری و تولیت، در ورودی شمال این مسجد دو وضوخانه ساخته شد و حوض این مسجد نیز تعمیر و بازسازی شد.
در سال‌های اخیر نیز این مسجد مورد بازسازی و مرمت قرار گرفته است. بااینکه این مسجد هنوز هم از زیبایی‌های فراوانی برخوردار است ولی برخی از معماران و طراحان حوزه‌ی معماری ایرانی اسلامی معتقدند که این بازسازی‌ها اصالت این مسجد را تحت تاثیر قرار داده و باعث تغییراتی در برخی از قسمت‌های این مسجد شده است.
اتفاقات مهم در مسجد شاه (مسجد امام خمینی)
این مسجد به دلیل موقعیت مکانی، وسعت و اهمیت مذهبی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی خود، اتفاقات مهم تاریخی بسیاری را میزبانی کرده است. این وقایع مهم از حضور پادشان قاجار و پهلوی در این مسجد گرفته تا به چوب بسته شدن تاجران و تحصن بازاریان و ترور شهادت متفاوت هستند و هرکدام تأثیری بر زندگی مردمان گذشته داشت.
این مسجد به دلیل نزدیکی به بازار تهران، مرکزی برای ارتباط روحانیون با مردم به‌خصوص بازاریان و تجار به شمار می‌رفت و می‌رود. این مسجد و امام جماعت و مردم پیروی آن‌ها در دوران انقلاب مشروطه و اتفاقات نهضت تنباکو، نقش مهمی ایفا کردند.
اتفاقات!
ازجمله دیگر اتفاقات مهم در این مسجد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• قرائت فتوای میرزای شیرازی در تحریم تنباکو در سال 1276 هجری خورشیدی در این مسجد
• به چوب بستن برخی از تجار و بازاریان تهران ازجمله حاج سید هاشم قندی و حاج سید اسماعیل خان در سال 1284 هجری خورشیدی به دستور حاکم تهران احمد خان علاءالدوله و تحقیر عمومی آن‌ها برای گران شدن قیمت قند در حیاط این مسجد. این اقدام به عنوان بهانه‌ای برای آغاز انقلاب مشروطیت یادشده است.
• در پی تنبیه تجار و بازاریان تهران در حیاط این مسجد میرزا ابوالقاسم و برخی دیگر از علمای دینی وقت در اعتراض به این واقعه دستور به تحصن بازاریان و مردم در این مسجد دادند.
• تجمع اعتراض‌آمیز مردم در صحن این مسجد و نقطه‌ی آغاز قیام مشروطیت در اواخر حکومت مظفرالدین شاه
• سخنرانی جنجالی محمدتقی فلسفی علیه بهائیت در سال 1295 هجری خورشیدی در این مسجد که این سخنرانی به‌صورت مستقیم از رادیو پخش شد.
• تظاهرات علیه اسرائیل توسط مردم در این مسجد (بعد از آغاز جنگ اعراب و اسرائیل در طی سال‌های 1326 تا 1328 هجری خورشیدی تظاهراتی علیه رژیم صهیونیستی در این مسجد به فرمان و همراهی آیت‌الله کاشانی و فدائیان اسلام برگزار شد.)
• ترور و کشته شدن سرلشگر علی رزم‌آرا نخست‌وزیر وقت ایران در اسفندماه سال 1329 هجری خورشیدی که توسط یکی از اعضای گروه فدائیان اسلام و به ضرب گلوله رخ داد.
• تحصن بازایان به دستور علمای دینی علیه لایحه‌ی انجمن‌های ایالتی و ولایتی که توسط نخست‌وزیر وقت، اسدالله علم، به تصویب رسیده بود؛ در سال ۱۳۴۱ هجری شمسی در این مسجد
• این مسجد از مکان‌های اصلی اعتراضات بازاریان در واقعه‌ی 15 خرداد ۱۳۴۲ هجری خورشیدی به شمار می‌رفت.
سایر اتفاقات مسجد شاه
• در فاصله‌ی سال‌های ۱۳۴۳ تا ۱۳۵۷ هجری شمسی و در بحبوحه‌ی انقلاب اسلامی در اوج اعتراضات مردمی این مسجد برای جلوگیری از تظاهرات، تحت نظارت و کنترل ساواک و نیروهای شهربانی قرار داشت و برنامه‌های وعظ و عزاداری در ایام ماه محرم و رمضان تحت مراقبت نیروهای نظامی برگزار می‌شد.
• همچنین در این سال‌ها و اعتراضات انقلاب اسلامی و در پی برخی از تحصن‌ها و اعتراضات علنی در این مسجد علمای دینی توانستند در مراسم مختلف مذهبی که مردم حضور گسترده‌تری در این مسجد داشتند، پیروان خود را افزایش داده و مردم را با خود همراه کرده و نقش خود را در انقلاب پررنگ‌تر کنند.
• حین و بعد از انقلاب اسلامی نیز این مسجد به مکانی برای تبادل اطلاعات مختلف و برخی از جلسات مردمی و پخش اعلامیه‌ها شده بود.
• ترور اسدالله لاجوردی در بازار توسط سازمان مجاهدین خلق و فوت وی در این مسجد در سال 1377 هجری خورشیدی
سنت بست‌نشینی در این مسجد
در دوران حکومت قاجار، بست‌نشینی در مساجد و اماکن مذهبی از دیگر سنت‌های جالب بود. متهمان و مجرمان در مساجد و اماکن مذهبی به امید عفو و بخشش شاه و درباریان بست می‌نشستند. این مسجد نیز نه‌تنها از این قاعده مستثنی نبود، بلکه از مساجدی به شمار می‌رفت که این دست تحصن‌ها در آن زیاد رخ می‌داد. البته با اقدام ناصرالدین‌شاه و در پی حکمی به امام جمعه‌ی وقت، سید ابوالقاسم، این بست‌نشینی‌ها ممنوع اعلام شد و سنت بست‌نشینی توسط مجرمان و متهمان در این مسجد برچیده شد.
سخنرانی‌های افراد مهم در این مسجد
افراد مهم و مشاهیر بسیاری در این مسجد سخنرانی کرده و در جریانات مختلف نقش ایفا کردهاند که نقش مهمی به‌خصوص در دوران مشروطیت بر زندگی و اعتراضات و خواست مردم داشته‌اند.
ازجمله این سخنرانان سید جمال واعظ بود که در دوران مشروطیت در این مسجد به موعظه و سخنرانی می‌پرداخت و از معدود انقلابیونی بود که به نقد و بررسی عملکرد امام جمعه و رجال سیاسی دیگر می‌پرداخت و از تعریف و تمجید بی‌جا از آن‌ها خودداری می‌کرد.
از دیگر سخنرانان معروف و تأثیرگذار می‌توان به محمدتقی فلسفی اشاره کرد که از واعظان دوران محمدرضا شاه پهلوی بود. سخنرانی‌های وی در این مسجد مستقیماً از رادیو پخش می‌شد و بر تاثیر سخن وی می‌افزود.
مراسم مهم در این مسجد
مسجد شاه تهران از زمان ساخت تا قبل از انقلاب اسلامی محل برگزاری نماز جمعه و بسیاری از مراسم‌های مذهبی و مهم بود. به عنوان مثال مراسم مناسبتی تاسوعا، عاشورا، عید فطر و غیره. ازجمله دیگر مراسم مهم مجالس ترحیم میرزا حسن شیرازی با حضور ناصرالدین‌شاه، مراسم ختم شعاع‌السلطنه فرزند مظفرالدین شاه قاجار، مراسم ترحیم رئیس دلواری رهبر جنبش در جنوب ایران، مراسم ترحیم بزرگان دینی چون آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی و آیت‌الله بروجردی و آیت‌الله محمد فیض قمی است.
امام جمعه و امام جماعت مسجد
این مسجد از دیرباز محلی برای اقامه‌ی نماز جمعه و نمازهای جماعت بوده است. پس نیاز به امام جماعت داشت و برای اقامت این امامان جماعت سال‌ها بعد و به دستور ناصرالدین‌شاه، خانه‌های اطراف مسجد خریداری شده و اقامتگاه وقفی شاه برای ایشان شد.
اولین امام جماعت این مسجد “سید محمد مهدی” بود که فتحعلی شاه بعد از تکمیل ساخت این مسجد، او را از اصفهان به تهران خواند. وی حدوداً 26 سال امام جمعه و جماعت این مسجد بود و پس از فوت او، برادرزاده و دامادش میر ابوالقاسم، امام جماعت این مسجد شد.
بعد از ابوالقاسم نیز پسرش سید زین‌العابدین در 40 سالگی امامت این مسجد را بر عهده گرفت. بعد از زین‌العابدین نیز، پسرش (که نام پدربزرگ خود را یدک می‌کشید) سید ابوالقاسم امامت جماعت این مسجد را بر عهده گرفت که از مخالفان مشروطه بود و هرج‌ومرج و شلوغی مسجد بعد از سخنرانی سید جمال واعظ نیز در زمان امامت سید ابوالقاسم بر این مسجد رخ داد.
بعد از فوت سید ابوالقاسم در سال 1306 هجری خورشیدی، امامت جماعت و جمعه‌ی این مسجد به دست خاندان امام جمعه افتاد. مقبره‌ی خانوادگی این خاندان در بقعه‌ی سرقبرآقا در انتهای خیابان مصطفی خمینی (سیروس سابق) واقع شده و مدفن چند تن از افراد این خاندان است.
آخرین امام جماعت این مسجد قبل از پیروزی انقلاب اسلامی سید حسن امامی بود که رابطه‌ی خوبی با حکومت پهلوی داشت. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، امام خمینی، سید محمدباقر خوانساری را به عنوان پیش‌نماز و امام جمعه‌ی این مسجد معرفی کرد.
لازم به ذکر است در دوران حکومت پهلوی، بسیاری از مساجد سراسر کشور ازجمله این مسجد مستقیماً زیر نظر نماینده‌ی حکومت به عنوان متولی این مسجد بود و سازمان اوقاف اجازه‌ی دخالت یا اداره‌ی این مسجد را نداشت ولی بعد از پیروزی انقلاب و انتخاب محمدباقر خوانساری به عنوان متولی این مسجد، نظارت و اداره‌ی این مسجد از سازمان اوقاف گرفته نشد و از آن زمان تاکنون سازمان اوقاف بر مسجد امام خمینی (مسجد شاه سابق) نظارت می‌کند.
ثبت ملی مسجد شاه
مسجد امام خمینی یا مسجد شاه سابق در مهرماه سال 1363 هجری خورشیدی در بین جاذبههای تاریخی ایران برای خود در لیست مجموعه‌‌ی آثار تاریخی جایی برگزید و با شماره ثبت 1667 به ثبت آثار ملی رسید.
مساجد مشابه مسجد شاه (مسجد امام خمینی تهران)
معماری بنای مسجد شاه تهران بسیار به معماری مسجد وکیل شیراز مشابه است و در قسمت‌های مختلفی از مسجد شاه از معماری مسجد وکیل الگوبرداری شده است.
مسجد شاه دو همزاد دیگر در شهرهای بروجرد و قزوین نیز دارد. بخش‌هایی از مسجد سلطانی بروجرد و مسجد سلطانی قزوین نیز در دوره‌ی حکومت فتحعلی شاه قاجار ساخته شد و از نمونه‌های معماری قاجار به حساب می‌آید و معماری مشابهی با مسجد شاه تهران دارند. لازم به ذکر است مسجد سلطانی بروجرد با وسعتی 7000 مترمربعی از مسجد شاه تهران و مسجد قزوین بزرگ‌تر بوده و کمی قبل‌تر از این دو ساخته شده است.
جاذبههای نزدیک به مسجد شاه (مسجد امام خمینی)
از آنجایی که مسجد شاه در بافت قدیمی و نزدیک بازار بزرگ و قدیمی تهران قرار گرفته، می‌توان در یک روز علاوه بر بازدید از مسجد شاه و راز و نیاز در این مکان مقدس، به برخی دیگر از جاذبههای حوالی نیز سر زد.
بازار بزرگ تهران
می‌توان به جرئت گفت بازار تهران از پرجاذبه‌ترین مکان‌های دیدنی تهران به شمار می‌رود. بازار تهران دیدنی‌های زیادی ازجمله بازار چهارسوق، تیمچه حاجب الدوله، سرای مشیر خلوت، بازار بین‌الحرمین، ورودی بازار کفاش‌ها، کافه‌ها و رستوران‌های قدیمی و جاذبههای دیگر دارد. بازار تهران در نزدیکی مسجد شاه قرار گرفته و با حدوداً هفت دقیقه پیاده‌روی در دل بازار می‌توان به مسجد شاه رسید.
سبزه‌میدان
سبزه‌میدان از پر رفت‌وآمدترین میدان‌های تهران بوده و ورودی اصلی بازار تهران از آن می‌گذرد. این مکان در گذشته و در دوران حکومت زندیه تا قاجاریه محلی برای کاشت سبزیجات مورد استفاده‌ی تهرانیان بود و کمتر از 5 دقیقه پیاده‌روی از مسجد شاه لازم است تا به سبزه‌میدان رسید.
کاخ گلستان و شمس‌العماره
بلندترین ساختمان پایتخت در گذشته نیز در نزدیکی مسجد شاه قرار گرفته است. شمس‌العماره که در ضلع شرقی کاخ گلستان قرار گرفته و از بناهای دوران قاجاری است که ناصرالدین‌شاه از فراز آن شهر را نظاره می‌کرد، کمتر از 5 دقیقه تا مسجد شاه فاصله دارد.
کوچه مروی
کوچه مروی از خیابان‌هایی با بافت قدیمی در دل تهران که مرکز خریدی برای دوستداران خوراکی‌های خارجی است. این کوچه از جلوی شمس‌العماره شروع می‌شود و به دلیل حضور معاودین و مهاجران عراقی، ردی از فرهنگ عرب بر خود دارد. از مسجد شاه کمتر از 10 دقیقه پیاده‌روی لازم است تا به کوچه مروی رسید.
آدرس مسجد شاه و دسترسی به آن
مسجد امام خمینی یا مسجد شاه سابق بین خیابان 15 خرداد و بازار بزرگ تهران قرار دارد و در قسمت جنوب شرقی میدان 15 خرداد در مقابل مسجد شاه ارگ تهران در ضلع شرقی خیابان ناصرخسرو واقع شده و مسجد شاه از ضلع جنوبی کاخ گلستان دیده می‌شود.
دسترسی به مسجد شاه یا مسجد امام خمینی آسان است و این مسجد به دلیل قرارگیری در مجاورت بازار بزرگ تهران از پر رفت‌وآمدترین مساجد شود که همواره لبریز از بازدیدکننده و نمازگزار است. البته استفاده از خودروی شخصی برای رفتن به مسجد امام خمینی (مسجد شاه) کمی سخت است. چراکه مسجد امام خمینی (مسجد شاه) در محدوده‌ی طرح ترافیک قرار دارد و جای پارک نیز به سختی پیدا می‌شود. پس استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی بهترین گزینه است.
دسترسی به مسجد شاه با مترو
برای رفتن به مسجد امام خمینی (مسجد شاه سابق) استفاده از مترو راحت‌ترین مسیر به حساب می‌آید. برای رسیدن به مسجد امام خمینی (مسجد شاه) می‌توان از خط یک مترو (کهریزک تجریش) استفاده کرد. با پیاده شدن در ایستگاه 15 خرداد خط یک و حدوداً پنج دقیقه پیاده‌روی به سمت خیابان ناصرخسرو به مسجد امام خمینی (مسجد شاه) رسید.