کلیسا مریم مقدس در تهران و در سال خورشیدی تاسیس شده است. هزینه ساخت این بنای تاریخی زیبا توسط رومان عیسی که یک فرد خیر در آن زمان بوده تامین شده بود. این کلیسا تاریخی تنها کلیسا جامع پایتخت از تاریخ 1342 تا تاریخ 1349 بود. ناگفته نماند که کلیسا مریم مقدس تهران، امروزه علاوه بر مراسم مذهبی، میزبان بازدید کنندگان نیز می‌باشد. در ادامه با تهرانمبله همراه باشید تا ابن مکان بی‌نظیر را بهتر بشناسید.
کلیسا مریم مقدس تهران
کلیسا مریم مقدس در تهران، اولین کلیسا جامع ارمنیان در تهران بود. قدمت این کلیسا به دوره پهلوی بازمی‌گردد. لذا برای ارمنی‌ها ساکن این منطقه یادآور خاطرات خوبی است. چرا که در آن زمان این کلیسا اولین کلیسای جامع بود که اولین مهمانان آن نیز همین همسایه‌ها بودند. معمار سازنده این کلیسا زیبا، نیز نیکلای مارکف است. این کلیسا علاوه بر جذابیت بالا خود، میزبان مزار اشخاص بزرگ ارمنی نیز می‌باشد. برخی از آرامگاه‌های موجود در این کلیسا شامل سردار مشروطیت و هوهانس خان ماسحیان است.
پس از مدتی انجمن‌ها خیریه و انجمن ها آموزشی و تحقیقاتی در ساختمان های اطراف کلیسا مستقر شدند. استقرار این انجمن‌ها، و نصب مجسمه دکتر هاراطون داویدیان در محوطه کلیسا، این مکان را تبدیل به یک مرکز مهم برای ارمنیان ساکن پایتخت کرد. این مرکز مذهبی و فرهنگی، در سال 1381 و به شماره ثبت 7237 به ثبت ملی رسید. این کلیسا امروزه نیز مرکز فرهنگی مهمی برای ارمنیان ساکن تهران بشمار می‌رود. پس در زمان بازدید از آن سعی کنید به قوانین احترام بگذارید.
تاریخچه کلیسا
پس از لتمام جنگ جهانی اول، شرایط اقتصادی موجود در کشور باعث رشد شهر نشینی شد. ارمنیان ساکن ایران نیز در این روند از روستاها به شهر تهران مهاجرت نمودند. این امر موجب تشکیل محلات ارمنی نشین در تهران شد. یکی از این محلات که در آن زمان شکل گرفته است، حسن آباد تهران می‌باشد. روند تشکیل محلات ارمنی نشین در تهران طی دو دهه انجام گرفت و از سال 1330 شروع شد. از آن جایی که در این محلات کلیسایی وجود نداشت، ارمنیان مجبور بودند به کلیسا دیگری مراجعه کنند. در آن زمان، اغلب ارمنیان به کلیسای کئورک مقدس که موقعیت آن امروزه در میدان وحدت اسلامی قرار دارد مراجعه می‌کردند.
پس از افزایش جمعیت ارمنیان تهران، خلیفه‌گری اصفهان که مسئول رسیدگی به امور مذهبی ارمنیان تهران بود، قادر به انجام امور محوله نشد. به همین دلیل نیاز به یک خلیفه‌گری در تهران کاملا احساس می‌شد. از این رو تصمیم بر این شد که یک کلیسای جامع در محله حسن آباد تهران برای رفع نیاز مردم تاسیس شود. قرار بود این کلیسا نیاز مذهبی مردم را برطف نماید و خلیفه‌گری تهران نیز در آن مستقر باشد. در جلسه ای که برای بنا کردن این کلیسا در فروردین 1316 برگزار شد، از جناب نیکلای لائوری درخواست شد تا طرح کلیسا را آماده کند. ابتدا در بنا کردن این کلیسا، خیران ارمنی در تهران برای تامین هزینه‌های ساخت آن پا پیش گذاشتند. اما تمامی آن‌ها پس از مدتی منصرف شدند و تنها یک خیر باقی ماند.
کلیسا مریم مقدس تهران چگونه ساخته شد؟
پس از بررسی مجدد از طراح کلیسای مریم مقدس تهران خواسته شد تا با بودجه جدید، طرح یک کلیسای کوچک‌تر را برنامه ریزی کند. بودجه جدید ساخت این کلیسا در آن زمان معادل60 هزار تومان بود. پس از اتمام برنامه ریزی کلیسا در مرحله ساخت، از نیکلای مارکف خواسته شد این کلیسا را با بودجه 100 هزار تومان بسازد. تامین کننده این مبالغ ساخت این کلیسا نیز فردی خیر از ارامنه تهران به نام رومان عیسی یان بود. دلیل متفاوت بودن طراح و معمار سازنده کلیسا، فوت نیکلای لائوری در سال 1939 است.
نیکلای مارکف، که سازنده این کلیسا است، معماری روسی و با اصالت گرجی است. که تحصیلات خود را در دانشگاه‌های تفلیس و سن پترزبورگ گذرانده بود. این شخص در سال‌های جنگ جهانی اول به ایران آمد و در تهران زندگی کرد. زمان شروع ساخت کلیسا مریم مقدس تهران در فروردین سال 1317 کلید خورد. این مراسم مهم، با حضور اشخاص سرشناس ارمنی مستقر در تهران برگزار شد. طبق سنت کلیسا‌سازی ارمنیان، بایستی 16 لوح که نام قدیسان توسط اشخاصی معتقد بر روی آن نوشته می شود در پی ساختمان قرار می‌گرفت. اما متقاضیان قراردادن این لوح‌ها بیشتر بود. از این رو تصمیم گرفتند که 16 لوح در مکان مختص به خود و سایر در پی‌های سردر غربی و سایر قسمت ها جای داده شوند.
معماری و ظاهر کلیسا مریم مقدس تهران
نقشه کلی کلیسا مریم مقدس تهران، چه از داخل و چه از خارج آن، صلیبی شکل است. محراب این کلیسا زیبا سه پنجره و در هر دو طرف خود اتاق دارد. این دو اتاق به صورت قرینه و در روبه روی هم به صورتی که محراب کلیسا بین آن ها است. بنا شده‌اند. این بنا در بالای نمازخانه خود گنبد کوچکی دارد که با نورگیرها متعدد زیباتر شده است. در قسمت غربی کلیسا نیز گنبد دیگری قرار دارد که ناقوسخانه محسوب می‌شود. این کلیسا دارای 3 در اصلی برای ورود است. هر دام از این در ها خاصیت مخصوص خود را دارند و به منظور خاصی بنا شده‌اند.
بر روی دیوارها نیز در سه سمت کلیسا، نورگیرهای بزرگی ساخته شده‌اند. این نورگیرها زیبایی معماری داخل کلیسا را به کمک نور آفتاب چند برابر می‌کنند. بر روی دیوار شرقی، شمالی و جنوبی کلیسا نیز فرو رفتگی ایجاد شده که از بالای دیوارها تا صفه به شکل سه گوش یا مثلث قرار دارند. در قسمت بالایی این اشکال سه گوش نیز شکلی مانند نیم دایره قرار دارد. این اشکال به صورت کلی، از معماری قرون وسطی ارمنیان الگو برداری شده است. این اشکال موجب ایجاد سایه روشن بر روی دیوارها خارجی کلیسا شده است که زیبایی آن را دوچندان می‌کند.
بازدید از موزه
موزه کلیسا مریم مقدس تهران در ساختمان مجاور آن قرار دارد. این موزه در سال 2008 میلادی توسط فردی به نام جاثلیق اعظم یکم افتتاح شد. این موزه را می‌توان محلی برای آشنایی با لوازم و ابزارها مورد استفاده در کلیسا ها دانست. از این رو این موزه شامل تصاویر و نقشه کلیساها متعلق به ارامنه، کتاب‌ها دستنویس با محتوا دینی، لباس‌ها سنتی دینی و سایر می‌شود. ناگفته نماند که آثار هنرمندان ارمنی نیز در این موزه به نمایش گذاشته شده‌اند.
موزه کلیسا مریم مقدس به عنوان یک آرشیو دینی، بهترین مکان برای انجام تحقیقات در خصوص مذهب و تاریخ ارمنیان ایران است. از این رو برای دانشجویان رشته‌ها زیرمجموعه جامعه‌شناسی مفید واقع می‌شود. چرا که دانشجویان می‌توانند به صورت ملموس، تاریخچه زندگی ارمنیان در ایران را بررسی نمایند. همچنین برای علاقه‌مندان به تاریخ و مذهب ارمنیان ایران نیز توصیه می کنیم حتما از این موزه بازدید نمایند.
بهترین زمان بازدید از کلیسا مریم مقدس
بازدید از کلیسا مریم مقدس تهران تنها در روزهایی امکان پذیر است که مراسم مذهبی اجرا نشود. به عبارتی مراجعه کنندگان و گردشگران بایستی به برنامه مذهبی ارمنیان احترام بگذارند. یکی دیگر از قوانین مهم بازدید از کلیسا اخذ مجوز برای بازدید گروهی است. که نیاز به هماهنگی با مسئولان را دارد. بازدید از موزه کلیسا به صورت گروهی، با اخذ اجازه امکان پذیر است. به صورت کلی کلیسا مریم مقدس تهران، تنها چند قانون ساده دارد. که این قوانین نیز برای حفظ و نگهداری از این مکان تاریخی، مهم هستند. ناگفته نماند که این کلیسا در روزهایی که مراسم مذهبی اجرا نشود از ساعت 9 تا 14 به روی مردم باز است.
چطور به کلیسا مریم مقدس تهران برویم؟
برای رفتن به کلیسا مریم مقدس در تهران بایستی به خیابان جمهوری اسلامی مراجعه کنید. کلیسا به صورت دقیق تر در خیابان میرزا کوچک‌خان قرار دارد. در صورتی که قصد دارید از طریق مترو از این کلیسای اعجاب‌انگیز بازدید کنید، بایستی در مترو فردوسی پیاده شوید. و پس از حدود 1 کیلومتر پیاده روی به این کلیسا می‌رسید. یکی دیگر از راه‌ها رفتن به کلیسا، استفاده از BRT است. که می‌توانید با سوار شد بر اتوبوس‌ها تند رو خط 4 خود را به میدان جمهوری برسانید. از آن جا نیز سوار اتوبوس میدان بهارستان شده و قبل از تقاطع فردوسی پیاده شوید. به صورت کلی این کلیسا در مکانی واقع شده که دسترسی به آن از طریق حمل و نقل شهری به راحتی امکان پذیر است. از این رو نگران جای پارک خودرو نخواهید بود.