موزه جواهرات ملی ایران ، شگفت انگیزترین موزه پایتخت

ایران با قدمت چند هزار ساله اش تاریخ غنی ای دارد که که آثار و نشان های این تاریخ و سلسله های فرمانروایی مختلف آنچنان زیاد و ارزشمند است که برای نگهداری از این آثار لازم بود موزه های مختلفی تاسیس شود تا هم آثار تاریخی کشورمان حفظ شوند و هم بتوان این آثار را برای عموم به نمایش گذاشت. این آثار به نوعی سرمایه ای ملی هستند، سرمایه ای که متعلق به تمام مردم کشور است.
از میان این موزه ها، موزه جواهرات ملی ایران از همه دیدنی تر است. هرچند که موزه جواهرات ملی ایران بازدید کننده های ایرانی چندانی ندارد و اغلب کسانی که به بازدید از موزه جواهرات ملی ایران می آیند گردشگران خارجی هستند و این موزه در میان خارجی ها از پر بازدید ترین جاذبه های گردشگری ایران به شمار میرود. علت این امر این است که بسیاری از مردم از وجود موزه جواهرات ملی ایران با خبر نیستند و بسیاری دیگر نیز گمان میکنند بازدید موزه جواهرات ملی ایران برای عموم مردم آزاد نیست. عده ای نیز از شگفتی های موزه جواهرات ملی ایران و اشیاء ارزشمندی که در آن نگهداری میشوند خبر ندارند. به همین سبب تصمیم گرفتیم تا در این مطلب از موزه جواهرات ملی ایران بیشتر بگوییم و اطلاعات به روز شده ای از این موزه در اختیار شما قرار دهیم.

موزه جواهرات ملی ایران درواقع یک موزه نیست، بلکه مجموعه ای است که در زیر زمین ساختمان بانک مرکزی واقع شده و دارای چندین گنجه است تا به خوبی از این میراث ارزشمند نگهداری شود. موزه جواهرات ملی ایران همانطور که گفته شد بخشی از ساختمان بانک مرکزی است  ، دارای 36 گنجه است که دارای محتویات متنوع و زیادی است. اشیائی که در موزه جواهرات ملی ایران نگهداری میشود شامل زیورآلات، انواع تاج ها، گلدان، قلیان، آینه، تنگ های مینا کاری شده، شمعدان، شمشیر، خنجر، سپر، ساعت، عصا، مدال، تخت، سنجاق های سر، گل سینه، و انواع سنگ های زینتی شامل مروارید، فیروزه، یاقوت، الماس، زمرد و … است.

ارزش جواهرات ملی ایران

لازم به ذکر است که جواهرات موجود در موزه جواهرات ملی ایران ارزش گذاری نشده اند. چرا که اصلا ارزش گذاری این جواهرات ممکن نیست. اما شاید جالب باشد بدانید اشیایی که در موزه جواهرات ملی ایران نگهداری میشود به نوعی پشتوانه ی پول ملی ایران است، و این مسئله خود نشان دهنده ی ارزش بسیار زیاد جواهراتی است که در موزه جواهرات ملی ایران نگهداری میشود.

تاریخچه جواهرات ملی ایران

تا قبل از دوره صفویه گنجینه خاصی برای نگهداری از جواهرات ملی تعبیه نشده بود و به همین سبب تاریخچه جواهرات ملی ایران از دوران صفویه آغاز میشود، تعداد جواهرات موجود در دربار صفویه هم آنقدر زیاد نبود که بتوان نام گنجینه بر آنها گذاشت، به گفته مورخان نخستین بار در سال 907تا 1148 هجری قمری پادشاهان صفوی شروع به جمع آوری جواهرات کردند و خزانه جواهرات ملی را بنا گذاشتند. در همین راستا برخی گفته اند که خزانه شاه عباس صفوی در دوره خود  از غنی ترین و بزرگترین مجموعه ها بوده و شامل تمام میراثی بوده که تا قبل از دوره صفویه وجود داشته، به علاوه تولیداتی از معادن جواهر خراسان و مرواریدهایی که از خلیج فارس استخراج میشده، هدایایی که توسط پادشاهان دیگر کشورها و حاکمان اهدا میشده، غنایم جنگی و جواهراتی که از بازرگانان و جهانگردان خریداری میشده. اما پس از حمله محمود افغان در زمان سلطنت سلطان حسین صفوی، بسیاری از جواهرات خزانه ملی ربوده شد و بسیاری از آنها نیز به اشرف افغان سپرده شده و آن تعدادی که ربوده شده بود نیز توسط سودا گران به هند برده شد تا فروخته شوند. اما با ظهور نادرشاه افشار که سعی در به قدرت رساندن حکومتش داشت، در پی لشکر کشی های پی در پی و فتوحات بسیارش، بسیاری از این جواهرات بازپس گرفته شد. هرچند که بسیاری از این جواهرات در راه بازگشتشان به غارت برده شدند و بسیاری دیگر نیز به حاکمان کشور های دیگر اهدا شدند. اما نادر شاه توانست گنجینه ارزشمندی از جواهراتی که متعلق به ایران بوده را دوباره جمع آوری کند. او برخی از این جواهرات را نیز به آستان قدس رضوی اهدا کرده بود. بعد از قتل نادر نیز دوباره به خزانه ملی ایران دستبرد زده شد که طی آن الماس کوه نور از ایران خارج شد و به دست ملکه انگلیس رسید که تا امروز نیز در همان کشور قرار دارد.

در دوره قاجار محمدخان در جمع آور و حفظ جواهرات بسیار کوشید و مسئولیت آنهارا به دست برادرزاده خود یعنی فتحعلی شاه قاجار سپرد. فتحعلی شاه که بسیار به جواهرات علاقه‌مند بود دستور میداد تا از این جواهرات، اشیائی کاربردی مانند تخت نادری، تخت طاووس و کلاه مروارید دوزی شده بسازند. در دوره ناصرالدین شاه نیز تعدادی دیگر از جواهرات مانند کمربند زرین و کره جواهرنشان به خزانه سلطنتی اضافه شد. اولین باری که جواهرات خزانه ملی ارزش گذاری شدند در دوره مظفرالدین شاه بود. در زمان مشروطه محمدعلی شاه که از ترس به روسیه پناه برده بود بسیاری از این جواهرات را با خود از ایران خارج کرد، اما طی مذاکرات و پافشاری مشروطه خواهان او مجاب شد بخشی از این جواهرات را به ایران برگرداند.

در دوره پهلوی یک گروه جواهرشناس فرانسوی به ایران آمدند تا از جواهرات ملی لیست برداری کنند. در همان زمان بسیاری از این جواهرات به بانک  مرکزی انتقال داده شدند و برخی دیگر نیز در کاخ گلستان باقی ماندند تا مورد بازدید عموم قرار بگیرند. برخی از این جواهرات نیز توسط رضاشاه به حاکمان دیگر کشورها هدیه داده شد و برخی نیز در طی ازدواج محمدرضا و فوزیه به آنها امانت داده شد که آن جواهرات هیچگاه بعد از جدایی آنها به خزانه ملی بازنگشتند.

در سال 1308 بود که قانونی تصویب شد تا طبق آن جواهرات ملی به عنوان پشتوانه اسکناس ها در اختیار بانک مرکزی قرار بگیرند. بازدید عمومی این جواهرات در سال 1322 آغاز شد اما این ساختمانی که اکنون از آن تحت عنوان موزه جواهرات ملی ایران یاد میشود در سال 1339 ساخته شد و در همان زمان بود که مالکیت این جواهرات به بانک مرکزی ایران منتقل شد.
تعداد این جواهرات و اشیاء ارزشمند به قدری زیاد است که نمیتوان همه‌‎ی آنها را نام برد و به معرفی تک تک آنها پرداخت، با این حال در این مطلب سعی میکنیم تعداد زیادی از معروف ترین اشیاء ارزشمند موزه جواهرات ملی ایران را شرح دهیم و از تاریخچه‌ی آنها بگوییم.

الماس دریای نور ، یکی از بزرگترین الماسهای دنیا

الماس دریای نور را میتوان ارزشمند ترین جواهر موزه جواهرات ملی ایران دانست، این الماس که 182 قیراط وزن دارد متعلق به نادر شاه بود. الماس دیگری نیز به نام کوه نور وجود دارد که به دلیل شباهت نام این دو الماس همیشه از آنها به عنوان یک زوج نامبرده میشود در حالی که شباهت چندانی با یکدیگر ندارند. این الماس نیز متعلق به نادر شاه بوده که طی جریاناتی به انگلیس رسیده است. ماجرا از این قرار بوده که پس از مرگ نادر شاه الماس کوه نور به پسرش یعنی احمدشاه درانی میرسد. او نیز الماس را با خودش به افغانستان برده و بعد از مرگش به پسرش یعنی شاه شجاع منتقل میشود. اما شاه شجاع در نبردی از سردار هندی شکست میخورد که این امر باعث میشود الماس کوه نور به تصرف هندی ها در بیاید. پس از استعمار هند توسط انگلیس نیز این الماس به انگلیس برده شد و به ملکه الیزابت تقدیم شد که امروز، الماس کوه نور بر روی تاج ملکه ی سابق انگلیس قرار دارد.

اما سرنوشت الماس دریای نور متفاوت بود. الماس دریای نور پس از کشته شدن نادر شاه، به نوه او یعنی شاهرخ میرزا رسید. بعد از او به دست امیرعلم افتاد و بعدتر لطفعلی خان زند صاحب این الماس شد. پس از شکست لطفعلی خان از اقامحمد خان قاجار، الماس دریای نور به دربار قاجار برده شد و طی سالیان بسیار پادشاهان قاجار از این الماس نهایت مراقبت و نگهداری را انجام میدادند. گفته میشود این الماس بسیار مورد علاقه ناصر الدین شاه بوده، چرا که او معتقد بود این الماس همان الماسی است که بر تاج کوروش قرار داشته و خود او نیز گاهی این الماس را به تاج یا سینه ی خود متصل میکرده است.

در سال 1344، طی بررسی و تحقیق تیمی از دانشمندان کانادایی بر روی جواهرات موجود در موزه جواهرات ملی ایران، نکته ی بسیار جالبی کشف شد؛ این دانشمندان با استناد بر کتاب دانشمندی به نام “تاورنیه” که یک سیاحتگر و جواهرشناس معروف فرانسوی بود احتمال دادند که دو الماس دریای نور و نور العین، در  گذشته یک الماس بوده است. چرا که در کتاب تاورنیه از الماسی با 242 قیراط سخن گفته شده که رنگ صورتی نیز داشته است و میگوید در سالهای 1642 میلادی این الماس را در شرق مشاهده کرده است و مشخصات آنرا نیز به طور کامل شرح میدهد که این مشخصات بسیار نزدیک به مشخصات الماس دریای نوری است که در ایران وجود دارد.

از این الماس تا زمان ناصرالدین شاه بیشتر به صورت بازوبند استفاده میشد اما هنگامی که استفاده از بازوبند منسوخ شد، این الماس به عنوان پیش کلاهی زیبا بکار برده میشد. به همین جهت برای این الماس قاب طلایی با طرحی از شیر و خورشید و تاج مرصع ساخته شد که در ساخت آن از 457 عدد الماس استفاده شد. الماس کوه نور تنها از دو طرف تراش خورده و در قسمت پشتی آن متن ” سلطان صاحبقران فتحعلی‌شاه قاجار ۱۲۴۴” به چشم میخورد.

کره جواهر نشان

کره جواهر نشان در سال 1291 هجری قمری، به دستور ناصر الدین شاه ساخته شد. سر پرست گروه سازندگان این کره خاص، شخصی به نام ابراهیم مسیحی بود که این کره را از جواهرات خزانه دربار ناصری ساخت. 34 کیلوگرم طلا در ساخت این کره استفاده شده و تعداد جواهراتی که برروی آن کار شده به 51366 عدد میرسد. هرچند که پیدا کردن کشورهای مختلف بر روی این کره جواهر نشان کار ساده ای نیست، اما در طی ساخت آن سعی شده با استفاده از رنگ های مختلف جواهرات، دریاها و خشکی ها و کشور های مختلف از یکدیگر متمایز شوند. به طوریکه درياهای روی کره به وسيله زمرد و خشکی ها به وسيله ياقوت سرخ نشان داده شده اند. آسيای جنوب شرقی، ايران و انگلستان با الماس، هندوستان با ياقوت روشن و آفريقای مرکزی و جنوبی با ياقوت کبود مشخص شده اند. خط استوا و ساير خطوط جغرافيايی با الماس نشان داده شده و کوه دماوند نیز با یاقوت بزرگی نشان داده شده است.شهر تهران را نیز با جواهری به نام “اورنگ زیب”  ساخته اند. قطر این کره 66 سانتی متر و روی پایه ای است که تماما از طلاست.

تاج کیانی

در سال 1212 هجری قمری( 1177 خورشیدی) تاجی تحت عنوان تاج کیانی به دستور فتحعلی شاه قاجار ساخته شد تا بعد ها نیز در مراسم تاجگذاری دیگر شاهان قاجاری مورد استفاده قرار گیرد. این تاج اولین تاجی است که پس از دوره ساسانی به سبک تاج های آن دوره ساخته شده. در ساخت این تاج از الماس، زمرد، مروارید و یاقوت استفاده شده. ارتفاع این تاج بدون احتساب جقه اش به 32 سانتی متر و عرض آن به 19 سانتی متر میرسد. در زمان پهلوی این تاج برای همیشه به خزانه جواهرات انتقال یافت.

تاج پهلوی

این تاج، تاج رضا شاه و محمدرضا شاه پهلوی است. تا پیش از این شاهان قاجاری در مراسم تاجگذاری خود از تاج کیانی استفاده میکردند. اما رضا شاه مایل به استفاده از آن تاج نبود بنا بر این دستور داد در سال 1304 عده ای از جواهرسازان بنام، مانند سراج الدین جواهری و امیر بخارا(جواهرساز معروف روسی) و چند تن دیگر مشغول به ساخت این تاج شدند. تاج پهلوی از 3380 الماس به وزن 1144 قيراط، 5 قطعه زمرد به وزن 199 قيراط ، 2 قطعه ياقوت کبود به وزن 19 قيراط و 368 حبه مرواريد ساخته شده. وزن کلی این تاج چیزی در حدود دو کیلو گرم است. کلاه این تاج از مخمل قرمز ساخته شده و بر روی آن طرحی خورشید مانند با شعاع هایی از جنس الماس و در مرکز آن الماسی زرد رنگ به کار رفته است که چشم هر بیننده ای را بر روی خود خیره میکند.

نیم تاج نورالعین

از زیباترین نیم تاج های موجود در موزه جواهرات ملی ایران، نیم تاج نورالعین است که برای مراسم ازدواج محمدرضاشاه و فرح پهلوی ساخته شد. هری وینستون یکی از جواهر سازان برجسته نیویورکی در آن زمان این نیم تاج را ساخت تا در سال 1338برای جشن عروسی فرح دیبا مورد استفاده  قرار گیرد. این نیم تاج پایه ای از جنس پلاتین دارد و بر روی آن الماسهایی به رنگ زرد و صورتی به کار برده شده. همانطور که تا کنون گفتیم این الماس بخشی از همان الماس معروف کوه نور بوده است.

جقه نادری

از برجسته ترین جواهرات ایرانی این جقه نادری است که در قرن 12 هجری قمری ساخته شده. این جقه با زمردی درشت و خوشرنگ در میانش تزئین شده و در قسمت پایین آن نیز سه آویز از جنس مروارید نصب شده. قسمت بالایی جقه نیز به هفت ردیف تقسیم شده که ابتدای هر ردیف آن با گلهایی از جنس الماس تزئین شده و در انتهای دو عدد از این ردیف ها نیز زمردهایی آویخته شده.

تخت طاووس یا تخت خورشید

یکی دیگر از اشیاء خیره کننده موزه جواهرات ملی ایران همین تخت است که در سال 1316 هجری قمری(1180خورشیدی) به فرمان فتحعلی شاه قاجار ساخته شده. بر روی تاج این تخت خورشیدی مرصع کار شده و به همین دلیل به آن تخت خورشید گفته میشد. تا آنکه فتحعلی شاه با زنی به نام طاووس ازدواج میکند و از آن پس این تخت را تخت طاووس میخوانند.
پس از مرگ فتحعلی شاه، ناصر شاه که در حفظ جواهرات سلطنتی بسیار میکوشید دستور داد تا این تخت را مرمت کنند و تغییراتی نیز در آن به وجود آورند. این تخت تا سال 1360 در محوطه کاخ گلستان قرار داشت و بعد از این تاریخ به موزه جواهرات ملی ایران انتقال داده شد.

تخت نادری

با گشت و گذار بیشتر در موزه جواهرات ملی ایران صندلی جواهرنشانی خواهید دید که حتما توجه شمارا به خود جلب خواهد کرد. این صندلی که به آن تخت نادری گفته میشود به دستور فتحعلی شاه قاجار ساخته شد تا در طول سفرهایش از آن استفاده کند. این تخت با 22 قطعه سنگ گرانبها تزئین شده و چون هیچ تختی مانند این تخت زیبا و پر ارزش نبود، این تخت را تخت نادری به معنای کمیاب میخواندند.

برای اینکه بشود این تخت را راحت تر در طی سفر ها حمل کرد، به صورت 9 قطعه مجزا ساخته شده بود. این تخت اغلب اوقات در کنار تخت طاووس در کاخ گلستان قرار داشت و پس از پایان یافتن سلطنت قاجارها ، در زمان حکومت پهلوی به گنجینه جواهرات منتقل شده بود. تنها باری که از این تخت در آن زمان استفاده شد در تاریخ چهارم آبان ماه سال 1344 خورشیدی و روز تاجگذاری محمدرضاشاه پهلوی بود.

طراحی این تخت به قدری منحصر به فرد است که آن را از تخت طاووس نیز چشمگیر تر کرده، پشت اندازه این تخت با رویه ای که نقش ترنج دارد و با جواهرات مختلف تزئیین شده ساخته شده است. دو طرف تاج این تخت دو سمندر زرین قرار داده شده تا قدرت کسی که برروی تخت مینشیند را به رخ بکشد. و بر دیواره ی پله ی اول نیز نقش شیری طلایی کارشده که ابهت صاحب منصبش را دو چندان نشان میدهد.

تاج شهبانو

داستان ساخت این تاج بسیار جالب است، بعد از اعتراضات دهه 40 محمدرضا پهلوی سعی داشت طی انقلابی به نام انقلاب سفید اقدامات اصلاحی مبنی بر اعطای آزادی به زنان ایرانی و دادن اختیارات بیشتر به آنان انجام دهد. از همین رو سعی داشت طی حرکتی نمادین مراسم تاجگذاری برای فرح پهلوی ترتیب دهد. این اولین بار در طول تاریخ ایران بود که برای یک زن تاجگذاری صورت میگرفت. بنابراین برای این تاج بسیار هزینه شده. مسئولیت ساخت این تاج را به یک گروه جواهر ساز فرانسوی به نام ون کلیف سپرده بودند، اما از آنجایی که نمیشد جواهرات سلطنتی را از ایران خارج کرد و تاج نیز باید از گنجینه جواهرات هر کشوری ساخته شود، از این گروه جواهرساز فرانسوی دعوت شد تا در ایران مشغول به کار شود. ساخت این تاج 6 ماه زمان برد. البته در کنار آن گردنبند و گوشواره ای زمردی نیز ساخته شد.

کلاه این تاج از مخمل سبز دوخته شده و خود تاج ترکیبی از طلای سفید و پلاتین است که در وسط آن زمردی بزرگ سبزرنگ و تراش خورده ای خودنمایی میکند این زمرد سبز رنگ با مروارید ها و زمردهای کوچک و بزرگ دیگر تزئین شده که زیبایی این تاج را دوچندان کرده است. در این تاج از 36 زمرد سبز رنگ،34 عدد یاقوت سرخ، 105 عدد مروارید، 1469 قطعه الماس، و یک زمرد سبز رنگ 92 قیراطی استفاده شده.

گردنبند الماس و زمرد

یکی دیگر از جواهرات بسیار زیبایی که در موزه جواهرات ملی ایران نگهداری میشود این گردنبند الماس وزمرد است که میگویند به قمرالسلطنه، دختر فتحعلی شاه قاجار تعلق داشته. جنس این گردنبند از نقره است که با زمرد های ریز و درشتی تزئین شده. یک زمرد 10 قیراطی نیز در ساخت این گردنبند به کار رفته. اطراف زمردها طلاکاری شده و سپس با الماسهای کوچکی تزئین شده به همین جهت زیبایی این گردنبند چند برابر شده است.

آدرس دقیق موزه جواهرات ملی ایران

آدرس: تهران، میدان امام خمینی، خيابان فردوسی، نرسیده به چهارراه استانبول، ساختمان بانک مرکزی جمهوری اسلامی ايران

خزانه جواهرات ملی در محله‌ای شلوغ و در میانه طرح ترافیک و طرح زوج و فرد قرار دارد؛ بنابراین بهتر است برای رسیدن به اینجا از حمل‌و‌نقل عمومی استفاده کنید تا اینکه با ماشین شخصی راهی خزانه شوید. مثلا میتوانید از مترو شهری استفاده کرده و در ایستگاه مترو سعدی از قطار پیاده شده و به سمت میدان فردوسی بروید تا پس از چند قدم پیاده روی به ساختمان بانک مرکزی و موزه جواهرات ملی ایران برسید .

شرایط بازدید از موزه جواهرات ملی ایران

بازدید از موزه جواهرات ملی ایران به دلایل امنیتی با بازدید از موزه های دیگر فرق میکند. ز شما و کیفغی که به همرا داردی اسکن گرفته میشود و پس از آن شماباید تمام وسایلی که به همراه دارید از جمله ساعت، کیف پول، تلفن همراه و … را تحویل دهید تا اجازه ورود به شما داده شود. بعد از ورودتان نیز به یک راهنما معرفی میشوید تا بتوانید همراه او تمام موزه جواهرات ملی ایران را بازدید کنید. البته میتوانید پس از تمام شدن صحبت های راهنما نیز تمام گنجینه هارا خودتان سر فرصت دوباره مشاهده کنید. خاطرتان باشد که نباید ه میله ها نزدیک شوید و یا به شیشه ها دست بزنید چرا که در این صورت آژیر خطر به صدا در میاید.

ساعت کار موزه جواهرات ملی

در روزهای عادی ساعت کارموزه جواهرات ملی ایران بدین شهر بوده:  روزهای شنبه تا سه‌شنبه | ساعت 14:00 تا 17:00
فروش بلیت تا ساعت 16:30 انجام میگیرد.خزانه جواهرات ملی در روزهای چهارشنبه تا جمعه و تعطیلات رسمی تعطیل است.

اما با شیوع ویروس کرونا ساعت کارموزه جواهرات ملی ایران چندان مشخص نیست و شما میتوانید از طریق تماس با شماره 02164463030 از باز بودن و ساعتهای بازید موزه جواهرات ملی ایران در ایام کرونا اطلاع پیدا کنید.

قیمت بلیط موزه جواهرات ملی

قیمت بلیط موزه جواهرات ملی ایران طبق اطلاعاتی که در سایت موزه جواهرات ملی ایران درج شده به شرح زیر است:
بازدیدگنندگان داخلی: 60،000 ریال
دانشجویان و دانش‌آموزان (با ارائه کارت شناسایی): 30،000 ریال
بازدیدکنندگان خارجی: 500،000 ریال