موزه فرش ؛ هنر بافنده‌های سراسر ایران
در قسمت شمالی پارک لاله تهران، شاهد حضور موزه‌ای هستیم که از ارزشمندترین گنجینه‌های هنر و صنایع دستی ایران است؛ موزه فرش. فرش‌ها مانند شعر هستند. شعری که راوی سنت‌ها، هنرها و ویژگی‌های بافنده و منطقه‌ای‌اند که از آن می‌آیند. در موزه فرش هم می‌توان، آثار متعددی از هنرمندانِ بافنده سراسر ایران را دید. وجود فرش‌های مختلف از نقاط گوناگون ایران در موزه فرش، امکان بررسی و مطالعه عمیق این هنر و صنعت را فراهم می‌کند. موزه فرش در ۲۲ بهمن سال ۱۳۵۶ به همت فرح پهلوی بنا شده است و تا امروز هم به فعالیت خود ادامه می‌دهد. برای بازدید از آن، کافی است، راهیِ خیابان کارگر شمالی شوید و در ضلع شمالی پارک لاله، این موزه جالب را پیدا کنید.
دستاوردهای موزه فرش
ماجرای فرش‌بافی در ایران بسیار جذاب است. چون پهناور بودن این سرزمین باعث شده تا مردمان هر خطه و ناحیه، بنا به فرهنگ و سنت‌های خود و البته تحت تاثیر موضوع مهمی به نام اقلیم و آب‌وهوا دست به بافت فرش‌هایی بزنند که نه تنها کف‌پوشی برای زمین هستند که راوی زندگی و نگاه مردمان هر خطه نیز به شمار می‌روند. اگر در نقشه فرش‌های مختلف دقیق شوید به این نتیجه خواهید رسید که مناطق مختلف در طرح‌ها و نقشه‌های فرش‌شان از داستان‌هایی می‌گویند که در نواحی دیگر تکرار نمی‌شود. انتخاب رنگ‌ها در بافت فرش‌ها هم گویای ویژگی‌های هر خطه و منطقه است. پس جمع‌آوری این آثار هنری و صنایع‌دستی در کنار هم در قالب یک مجموعه و موزه، بسیار ارزشمند است و فرصت درجه یکی برای مطالعه و پژوهش در حوزه فرش‌بافی ایرانی عنوان می‌شود. ساختمان و بنایی که فرش‌های موزه در پارک لاله در آن نگهداری می‌شوند هم کار استاد عبدالعزیز فرمانفرمانیان است.
آثار موجود در موزه فرش
یکی از ویژگی‌های برجسته موزه فرش ایران در جمع‌آوری و نگهداری فرش‌هایی است که قدمتشان از قرن نهم هجری تا دوران معاصر متغیر است. اگر پژوهشگر باشید و به دنبال ارزیابی و بررسی هنر از نقطه نظر بافندگی فرش بگردید، قطعا با مراجعه به موزه فرش، دست پُر بیرون خواهید آمد. فرش‌های موجود در موزه، کار بافندگان هنرمندی از نقاط مختلف ایران مانند تبریز، اصفهان، کرمان، کاشان، کردستان و خراسان است. فرش‌ها، قالیچه‌ها و تابلوفرش‌هایی نفیس هم در موزه فرش دیده می‌شوند. یکی از نکات برجسته موزه فرش، وجود قالیچه‌هایی است که تصاویر شاهنامه بایسنغری را منعکس می‌کنند. مشاهده و بازدید از این فرش‌ها، دریچه‌ای به سوی ادبیات و فرهنگ ایرانی است.
وجود انواع مختلفی از فرش از نقاط گوناگون ایران از جمله نکاتی است که موجب شده تا موزه فرش از ارزش فوق‌العاده‌ای برخوردار باشد. شاید ندانید اما نقشه هر یک از قالیچه‌ها و فرش‌های مناطق مختلف ایران، داستان‌گویی می‌کند. مثلا اقلیم، سنت‌ها و نوع زیست انسان‌ها در مناطق مختلف کشور روی طرح و نقشه‌ای که برای فرش‌هایشان انتخاب می‌کنند کاملا اثر می‌گذارد. این روزها که دیگر به مدد فناوری‌های رنگارنگ، فرش‌های ماشینی با دستگاه‌ها تولید می‌شوند و تمام بازار را قبضه کرده‌اند، ارزش فرش‌هایی که با دست بافته شده‌اند از پیش هم بیشتر می‌شود. زحمت و هنری که در بافت فرش‌های محلی به کار گرفته شده است، ارزش فوق‌العاده زیادی دارد. زیرا نتیجه نهایی کار، حاصل تلاش دست‌هایی است که با ظرافت و دقت در مدتی نسبتا طولانی بافته شده‌اند. بافندگان فرش‌های زیبای سنتی، در حقیقت راویان و قصه‌گوهایی هستند که به جای قلم و کاغذ از نخ و تارهای فرش برای سرایش داستان‌هایشان استفاده می‌کنند.
کتابخانه موزه فرش
علاوه بر فرش‌ها و قالیچه‌های مختلف موجود در موزه، کتابخانه‌ای هم در آن تاسیس شده است. کتاب‌های موجود در موزه بسیار پرتعداد هستند و شمارشان به حدود ۳۵۰۰ جلد می‌رسد. جالب است بدانید که این آثار به زبان‌های زنده دنیا مانند آلمانی، فرانسوی، انگلیسی و عربی هستند و امکان پژوهش بهتر و بیشتر را برای محققان در عرصه هنر فرش‌بافی میسر می‌کنند. جالب است بدانید که نمای بیرونی ساختمان موزه فرش هم شبیه دار قالی طراحی شده است. یعنی این موزه هم از حیث آثاری که به نمایش می‌گذارد، هم از نظر ارائه محتوایی مناسب برای تحقیق و پژوهش در قالب کتابخانه و حتی از نظر نمای بنا و ساختمان هم از جمله موزه‌های مهم و قابل‌تأمل در کشور به شمار می‌رود.
مشخصات موزه
موزه فرش تهران حدود ۳۴۰۰ متر است. دو تالار بزرگ برای نمایش فرش‌های دوران‌های مختلف در نظر گرفته شده است. در واقع، موزه فرش دارای دو تالار است؛ تالاری در طبقه همکف و تالاری دیگر در طبقه فوقانی آن. در تالار همکف که تالار اصلی موزه هم هست، آثاری از دوران‌های مختلف تاریخی از قرن نهم هجری تا کنون به نمایش گذاشته می‌شود و تالار فوقانی هم مخصوص به نمایشگاه‌های مختلف فرش است. یعنی در آن آثار موضوعی برای برگزاری نمایشگاه‌هایی در این حوزه به نمایش گذاشته می‌شوند.
بازدید از موزه فرش
اگر دوست دارید که راهی موزه فرش شوید و با این هنر بی‌بدیل ایرانی در موزه رو‌به‌رو شوید باید ساعتی بین ۹ صبح تا ۵ بعدازظهر به موزه مراجعه کنید. البته در تابستان‌ها، ساعت بازدید، یک ساعت بیشتر و تا ساعت ۶ است. دوشنبه‌ها هم موزه، میزبانتان نخواهد بود. بدیهی است که در ایام سوگواری مختلفی که در تقویم وجود دارد هم امکان بازدید از موزه فراهم نیست. پس حواستان در برنامه‌ریزی برای سر زدن به موزه به این موارد باشد.
