بازرار تهران به عنوان بزرگ ترین و مهم ترین بازار کل کشور در ایران شناخته میشود که در محله 15 خرداد واقع شده است. این بازار از قدیمی ترین بازارهای تهران است و علاوه بر اینکه قلب تپندهی تمام بازار های ایران به شمار میرود، ارزش تاریخی نیز دارد. در بازار تهران چیزی نیست که شما بخواید و پیدا نمیشود. این بازار چندین راسته مختلف دارد که هرکدام از این راسته ها محل عرضه ی یک کالای بخصوص است. تنوع کالاها و غنی بودن این بازار باعث شده تا روزانه تعداد زیادی مسافر تنها به قصد خرید از بازار تهران به این محل می آیند. این مسافران را هم مردم عادی تشکیل میدهند و هم تاجران، بنابراین بازار تهران هم از نظر اقتصادی بسیار پر اهمیت است و هم از نظر سیاسی. تعدادی از کسانی که به این بازر سر میزنند هم نه تاجرند و نه ه قصد خرید می آیند بله بسیاری از آنها به قصد بازید از معماری زیبای این بازار و عکاسی از بناهای تاریخی حوالی آن به بازار تهران سر میزنند. محله پانزده خرداد از قدیمی ترین محله های تهران به شمار میرود بنابراین پر است از بناهای تاریخی متعدد که همین موضوع باعث شده تا علاوه بر بازار تهران دیدنی های متعدد اطراف آن نیز مانند کاخ گلستان و … مورد توجه قرار گیرند. در این مطلب سعی داریم به معرفی کامل بازار تهران و قسمت های مختلف این بازر بپردازیم
همه چیز درباره بازار تهران
تاریخچه
بازار تهران را اثری متعلق به دوره قاجار میدانند، البته اختلافاتی بر سر قدمت بازار تهران وجود دارد. گروهی معتقدند بر اساس مدارکی این بازار در زمان صفویه هم وجود داشته است و شاهد این ادعا مطلبی است که توسط یک جهانگرد انگلیسی به نام توماس هربرت در سفرنامه اس نوشته شده و در آن به وجود بازاری درست در محل کنونی بازار تهران اشاره میکند. البته او درباره بازاری که مسقف نیست میگوید. به نظر میرسد بازار تهران در دوره صفویه تاسیس شده اما در زمان ناصر الدین شاه به شکل امروزی درآمده و مسقف شده است.
همانطور که احتمالا میدانید شاه طهماسب صفوی به خاطر زیارت حرم حضرت عبدالعظیم و جدش یعنی حضرت حمزه بسیار به ری سفر میکذرده که این سفر های مکرر موجب رونق یافت تهران شده بود. در آن زمان قزوین پایتخت ایران بود و نزدیکی تهران به قزوین نیز خود علتی بود که باعث توجه ویژه شاه طهماسب به تهران شده بود و دستور ساخت و سازها و حصاری دور تا دور تهران را داده بود به همین دلیل این ادعا که قدمت بازار تهران به دوره صفویه بر میگردد چندان غلط نیست.
اما تهران توسط آقا محمدخان قاجار به پایتختی انتخاب شد و در همان زمان بود که بر رونق بازار تهران روز به روز افزوده شد. در دوره قاجار دالان ها و غرفه های مختلف و تعدادی کاروانسرا در بازار تهران ساخته شد و در زمان فتحعلی شاه قاجار مسحدی در حوالی بازار ساخته شد که درواقع مسجد جامع بود. در آن زمان بازار از دروازه شاه عبدالعظیم تا مسجد جامع و بازارچه احمد کور ادامه داشت. در این بازار چهار دالان و یا همان سوق بزرگ و کوچک نیز در همین زمان فتحعلی شاه ساخته شد و همه ی این ها باعث شد بر اهمیت و رونق بازار تهران روز به روز افزوده شود. ناصر الدین شاه از جمله کسانی بوده که بسیار به بازار تهران رسیدگی کرده و ساخت و سازهای نتعددی در آن و در حوالی آن انجام داده. از جمله آنها میتوان به ایجاد بازار امیر، بازارچه قوام الدوله و بازارچه معیر و بازارچه نایب السلطنه اشاره کرد که این ساخت و ساز ها باعث رونق روز افزون بارزار تهران شدند.از بخش های مهم بازار تهران در دوه قاجاریه میتوان به بازار زرگرها، بازار ساعت فروشان، بازار چهار سوق بزرگ، مسجد جامع، بازار چهل تن، بازار امیر، بازار فرش فروشان و بازار مسگران اشاره کرد.
معماری بازار بزرگ تهران
بازار تهران از چند عنصر معماری اصلی تشکیل شده و در تمام طول آن این عنصر ها به صورت تکرار شونده ای دیده میشوند، این عناصر عبارتند از: سراها که که یک میدان میانی است که دور تا دور آن ها دکانها وجود دارند. دکانهای اطراف سراهای بازار تهران میتوانند یک طبقه یا دو طبقه داشته باشند. برخی از دکانهای سراهای بازار تهران نیز دارای ایوان هستند بنا بر این هرکدام از سراهای بازار تهران باهم متفاوت اند.
راسته ها یا گذرگاه ها که درواقع راه های اصلی یا فرعی هستند که در دو طرف آنها حجره ها واقع شده اند. سراها ممکن است یه یکدیگر راه داشت باشند و قسمت های مختلف بازار تهران را به هم متصل کنند.
چهارسوق ها که محل تقاطع سراها هستند، چهارسوها و یا چهارسوق ها معماری خاصی دارند و از تزئینات خاصی هم برخوردارند.
تیمچه ها نیز یک فضای سرپوشیده و کوچکند و در هر کدام از آنها تنها یک کالای خاص عرضه میشود. تیمچه ها نیز از معماری و تزئینات خاصی برخوردارند.
به طور کلی بازار تهران نیز مانند اکثر بازار های تاریخ یاران مسقف است و سقف هایی گنبدی شکل دارد، چیزی که بازار تهران را متمایز میکند دلالن های تو در تو و سقف های گنبدی شکل متعددی است که از استحکام و زیبایی خاصی بر خوردارند و نشان دهنده ی این است که در ساخت آن از معماران و مهندسان خبره ای کمک گرفته شده. در گوشه کنار طاق ها و سقف های گنبدی شکل بازر تهران روزنه هایی تعبیه شده که هم برای ورود نور از آنها استفاده میشود و هم گردش هوا در سراسر بازر توسط این روزنه ها صورت میگیرد. تمام بخش های بازار و هر راسته اصلی یک مسجد و حسینیه و یک حمام عمومی مخصوص به خود داشته است. البته لازم به ذکر است که تمام بناهایی که میبینید مربوز به بناهای قدیمی نیست، بسیاری از آن بناها در طول سالها بازسازی و تخریب شده اند و اثری از آنها باقی نمانده؛ با اینحال بناهای باقیمانده گاها به خوبی مرمت شده اند که دیدن آنها شگفتی های معماری ایرانی را به رخ هر بیننده ای میکشد. در ادامه به معرفی بخش های مختلف بازار میپردازیم.
سبزه میدان
در نزدیکی ورودی اصلی بازر تهران محلی به نام سبزه میدان وجود دارد، علت نامگذاری آن به این سبب بوده که در دوره حکومت زندیه در این محل باغی برای کاشت سبزی تویط خود مردم تهران در نظر گرفته شده بود و از همان موقع این محوطه را به این نام میخوانند. سبزه میدان از گذشته تا امروز یکی از مهم ترین بخش های بازر تهران بوده است. در گذشته در این محوطه بسیاری از مراسم های مذهبی و بعضا تجمعات سیاسی صورت میگرفته. امروزه نیز در این قسمت به دلیل وجود خشکبار فروشی ها و دلالانی که ارز خرید و فروش میکنند یکی از شلوغ ترین جاهای بازار تهران به شمار میرود.
تیمچه حاجب الدله
یکی دیگر از بناهای دیدنی بازار تهران تیمچه حاجب الدوله است که توسط شخصی به نام حاج‌علی خان حاجب‌الدوله ساخته شده است. این تیمچه از زیباترین تیمچه های بازر تهران به شمر میرود چرا که تمام سثف های گنبدی شکل این تیمچه میناکاری شده اند و زیبایی بصری زیادی را به وجود آورده اند. در این تیمچه ظروغ بلور و اشیاء تزئینی به فروش میرسد.
مسجد شاه تهران
مسجد شاه نیز به دستور فتحعلی شاه قاجار ساخته شده و در معماری آن از مسجد وکیل در شیراز الهام گرفته شده است. معماری این بنا و تزئینات و کاشی کاری هایش باعث شده تا این مسجد یکی از زیباترین بناهای دیدنی بازار تهران به شمار بیاید که نظر کرشگران بسیاری را به خود جلب کند. مسجد شاه چیزی حدود 1880 سال قدمت دارد و گفته میشود ساخت آن چیزی حدود 10 سال به طول انجامیده اما مناره های این مسجد جدید ترند و در سال 1307 به دستور ناصالدین شاه به این بنا افزوده شده اند.
مسجد جامع تهران
مسجد جامع تهران از قدیمی ترین مسجد های موجود در تهران است که 4500 متر مساحت دارد. قدمت این بنابه طور دقیق مشخص نیست اما به نظر میرسد این بنا چیزی حدود هزار سال عمر داشته باشد. البته بخش های متلف این بنا در دوره های مختلف ئ در حکومت های مختلف افزوده شده اند اما یبه نظر قدیمی ترین قسمت این بنا به دوران آل بویه باز میگردد. مسجد جامع بازار تهران هفت شبستان دارد و زیربنای کلی ساختما آن دو هزار متر مربع است.
سرای امیر
این قسمت از بازار تهران به دستور امیر کبیر ساخته شده و مدرسه و مسجدی نیز در این سرا وجود دارد که عواید بازر امیر در آن زمان وقف این مسجد و مدرسه شده بود. ساخت این بنا مربوط به سالهای 1267-1268 میشود. سذای امیر 3 حیاط دارد و دکان های آن در دوطبقه قرار دارند که امروزه بورس پارچه و منسوجات است.
تیمچه مهدیه
تیمچه مهدیه که به بورس ترمه در تهران معروف است نیز یکی از دیدنی ترین بناهای بازار تهران به شمار میرود. طاق ها و ورودی این تیمچه همگی یزدی‌بندی شده اند. یزدی‌بندی تزئیناتی است که با کاشی های کبود انجام میگرفته و نقوش و خطوط خاصی دارند که جلوه های زیبایی به سقف ها و ستون ها بخشیده است.
کلیسای تادئوس و بارتوقیمئوس مقدس
یکی ز بناهای بازار تهران که کمتر شناخته شده است کلیسای تادئوس و بارتوقیمئوس مقدس میباشد. این کلیسا که قدمت آن به قرن دوازدهم هجری شمسی باز میگردد اولین کلیسای تهران است. کلیسای تادئوس و بارتوقیمئوس مقدس 350 متر مساحت دارد و معماری آن شبیه به معماری کلیساهای ساده و بی آلایش جلفا در اصفهان است.
بازار چهارسوق
معماری این بازار بصورت مدور است و محوطه ی بسیار بزرگی دارد که دور تا دور آن را دکان ها پوشانده اند. این بنا یک گنبد دایره ای بسیار بزرگ دارد که ارتفاع آن کم است و به خوبی میتوان تزئینات و گچ بری های بسیار زیبای این گنبد و و طاق های منتهی به آن را دید. قدمت این بنا مربوز به سال 1222 هجری قمری است و ازقدیمی ترین بخش های بازار تهران محسوب میشود.
تا اینجای مطلب سعی کردیم بناهای مختلفی که بازار تهران را تشکیل داده اند معرفی کنیم. اما بازار تهران علاوه بر جاذبه های تاریخی ای که در خودش جای داده است جاذبه های گردشگری دیگری نیز دارد. یکی از این جاذبه ها اغذیه فروشی های بازارتهران است که در بین تمام تهرانی ها شناخته شده اند. اگر به قصد گشت و گذار به بازار تهران رفته باشید حتما آنقدر محو زیبایی و عظمتش میشوید که ساعات زیادی را صرف گشت و گذار در آن خواهید کرد، پس حتما گرسنه خواهید شد و به دنبال یک اغذیه فروشی خوب میگردید تا کمی خستگی در کنید و به ادامه گشت و گذارتان بپردازید. در ادامه این مطلب این اغذیه فروشی و رستورانهای خوب و محبوب را به شما معرفی خواهیم کرد.
رستوران مسلم
رستوران مسلم از معروف ترین و قدیمی ترین رستورانهای تهران به شمار میرود و که کیفیت و طعم غذاهای آن زبانزد خاص و عام است.
آدرس رستوران مسلم: نبش ورودی سبزه میدان، کوچه حاج رحیم خان.
رستوران شرف الاسلامی
رستوان شرف الاسلامی در سال 1317 تاسیس شده و غذاهایش کیفیت بسیار بالایی دارد. محیط این رستوران بیسیار قدمی و سنتی بوده و از نشستن در آن حتما لذت خواهید بود. فقط حواستان باشد که دیر به این رستوران نریوید چرا که هم غذاهایش تمام میشود و هم بسیار شلوغ میشود
آدرس رستوران شرف الاسلامی: پشت مسجد شاه ، داخل حیاط مسجد، سرای اردیبهشت
قهوه خانه حاج علی درویش
اگر ناهرتان را میل کردید ممکن است به دنبال یک نوشیدنی خوب نیز باشید. در این صورت میتوانید به سراغ قهوه خانه حاج علی درویش بروید که کوچک ترین قهوه خانه دنیاست. این قهوه خانه که مساحتش کمتر از 2 متر مربع است از سال 1297 در این قسمت بازار وجود دارد. صاحب اصلی این قهوه خانه در قید حیات نیست اما پسر او یعنی حاج کاظم این قهوه خانه را اداره میکند. علاوه بر کیفیت خوب نوشیدنی هایی که حاج کاظم در اختیار شما قرار میدهد سخنان دلنشین و اخلاق خوبش طعم نوشیدنی هایی که میفروشد راا از همه جا متفاوت میکند.
آدرس قهوه خانه حاج علی درویش: تیمچه حاجب الدوله، آدرس: جنب مسجد حاج عبدالله.
بازار تهران کجاست؟
بازار تهران همانطور که گفته شد در منطقه 12 تهران قرار دارد و میتوایند برای دسترسی به آن از مترو نیز استفاده کنید و در ایستگاه 15 خرداد واقع در خط یک مترو تهران از قطار پیاده شده و خودتان را به بازار تهران برسانید. جالب است بدانید که به محض اینکه پایتان را از ایستگاه مترو بیرون بگذارید وارد محوطه بازار تهران خواهید شد.
مسیر گردش در بازار تهران
اگر میخواهید تمام جاهای مهم دیدنی بازار تهران را ببینید باید یک راهنما داشته باشید تا در دالان های پیچ در پیچ و تو در توی این بازار بزرگ تهران گم نشوید. البته با داشتن یک مسیر مشخص خودتان به تنهایی نیز میتوانید گردش لذت بخشی را در بازار تهران داشته باشید. برای این منظور یک مسیر جامع و کاربردی برای شما در ادامه مطلب گذاشته شده است.
در ابتدای ورودتان به خیابان 15 خرداد و با گذر کردن از بازار رضا و آجیل فروشی ها به سبزه میدان میرسید، با گذر کردن از ورودی سبزه میدان، به بازار کفاش ها میرسید.بازار کفاش ها را ادامه دهید تا در سمت چپ خود وارد تیمچه مهدیه شوید؛ از تیمچه مهدیه خارج شده و به بازار کفاشان بازگردید، سپس از آنجا در سمت جنوب حرکت کنید تا از تیمچه حاجب الدوله دیدن کنید. از تیمچه حاجب الدوله به بازار بزاز ها بروید و به سمت شمال حرکت کنید،قهوه خانه حاج علی درویش هم در همین تیمچه قرار دارد.تقریبا در انتهای بازار بزاز ها به مسجد امام میرسید و اگر از شرق آن خارج شوید به بازار بین الحرمین و سپس خانه ملک میرسید که یک خانه قدیمی و زیبا در بازار تهران است. در انتهای بازار بین الحرمین نیز به حیاط مسجد جامع تهران میرسید. با بازگشت از بازار مسجد جامع به بازار چهارسوق خواهید رسید. از بازار چهارسوق نیز به کوچه عباس آباد بروید و مسیرتان را به سمت جنوب ادامه دهید تا به سرای امیر برسید. در ادامه مسیر کوچه حمام چال را میبینید که از طریق آن میتوانید وارد کوچه موسوی شوید و با نزدیک شدن به جنوب شرقی بازار میتوانید از کلیسای کلیسای تادئوس و بارتوقیمئوس مقدس دیدن کنید. از این قسمت نیز میتوانید وارد خیابان مولوی شده و از بازار خارج شوید.
ساعت کار بازار بزرگ تهران
بازار تهران همه روزه از ساعت هشت صبح تا ساعت هفده باز است. البته به جز جمعه ها و ایام تعطیل، پنجشنبه ها نیز بازار تهران در ساعت دو بعد از ظهر بسته می شود.