بقعه جوانمرد قصاب از مکان‌های دیدنی تهران است. این اثر تاریخی در نزدیکی شهری ری واقع شده است. جوانمرد قصاب یک شخصیت نیمه تاریخی و نیمه افسانه‌ای به حساب می‌آید. بعضی از اهالی منطقه اعتقاد دارند که این مکان آرامگاه ابوالعباس قصاب آملی معروف به ابوالعباس قصاب جوانمرد است. روایت‌های مختلفی در مورد این شخص موجود است که مهم‌ترین آن به شرح زیر است: نام این شخصیت عبدالله و شغل آن قصاب بوده است. او از یاران و دوستداران امام اول شیعیان بوده است. بقعه متعلق به دوره قاجاریه می‌باشد که جدیداً مرمت و بازسازی شده است.
اطراف آرامگاه حصارهای فلزی کشیده‌اند تا از بوستان اطراف آن جدا شود. یک ساختمان کوچک در وسط حیاط به چشم می‌خورد. آبخوری و سرویس بهداشتی، باغچه حاوی گل‌های رنگارنگ نیز در حیاط وجود دارند. این آرامگاه بسیار ساده و کوچک است که فاقد هرگونه تزئینات خاص است. داخل مقبره نیز یک سنگ قبر ساده در یک حفاظ شیشه¬ای قرار دارد.
اهمیت بازدید از بقعه جوانمرد قصاب
این مکان زیارتی در شمال شهر ری و در محله‌ای به نام جوانمرد قصاب واقع شده است. محله جوانمرد قصاب از محلات قدیمی شهر ری به حساب می‌آید. اگر تا به حال به این نقطه از تهران نیامده‌اید حتماً یک روز از عمرتان را برای بازدید بقعه او اختصاص دهید. دیدار چندباره این مکان نیز خالی از لطف نخواهد بود. با اینکه در بقعه جوانمرد قصاب اطلاعات تاریخی در اختیار شما قرار نمی‌گیرد اما بازدید بقعه برای گرامیداشت آثار باستانی و ارج نهادن به آنها امری ضروری به‌حساب می¬آید.
علاوه بر ارج نهادن به یک اثر باستانی نوعی تفریح تاریخی نیز در روز بازدید از بقعه انجام داده¬اید؛ چه بهتر از آن؟ اگر این مقاله را قبل از سفر به بقعه او می‌خوانید باید خوشحال باشید چرا که تمام اطلاعات لازم در مورد شخصیت و سازه تاریخی آن به دست آورده‌اید. می‌توانید از مطالب علمی آموخته شده خود برای همراهان خود بگویید تا آنها نیز با این شخصیت افسانه‌ای مذهبی آشنا شوند. اگر هم بعد از بازدید از بقعه نام ایشان را در اینترنت سرچ نموده‌اید و در آخر به این مقاله رسیده¬اید باید به شما هم تبریک گفت چراکه امروز اطلاعات کاملی در مورد او به دست خواهید آورد و سفر تاریخی خود را تکمیل خواهید نمود.
هنگام استفاده از مترو حتماً متوجه ایستگاه جوانمرد قصاب شده‌اید و حتماً برایتان سؤال پیش آمده است که او کیست و یا چه عملی انجام داده که نام او بر روی یک محل نهاده شده است و یا چه چیزی او را لایق ساخت مقبره و بزرگداشت در طی سالیان متمادی نموده است. برای پاسخ دادن به این سؤالات با ما همراه باشید تا هم او را بشناسید و هم با بقعه او که یک اثر تاریخی باستانی است آشنا گردید.
معرفی بقعه جوانمرد قصاب
بنای بقعه جوانمرد قصاب به شکل چهار ضلعی بود و طول و عرض آن از هر دو طرف حدود ده متر است. داخل بقعه قبری وجود دارد که از سطح زمین یک متر ارتفاع دارد. روی قبر او سنگی سیاه رنگ حجاری شده بود که متأسفانه مفقود گردیده است.
نمای داخلی آرامگاه دارای رسمی بندهای زیباست. داخل سازه با ملات، کاه‌گل و گچ اندود شده است که روی آن با سیمان پوشانده است. در نمای جنوبی و شرقی آرامگاه قاب بندی مشاهده می‌شود. در ورودی واقع در ضلع غربی با تبعیت از قوس درگاه که تیزه دار است به صورت چوبی بوده امروزه تخریب گردیده است. در قرن نهم ملاحسین کاشفی در فتوت نامه سلطانی نام جوانمرد قصاب که عبدالله بوده و نام پدرش را که عامر بصری ذکر کرده آورده است و او را یکی از هفده کمر بسته علی (ع) و از همراهان محمد حنفیه پسر امام علی برشمرده است.
در این آرامگاه لوحه‌ای وجود دارد که نشان می‌دهد صاحب آن جوانمرد قصاب است. محل اطراف این آرامگاه نیز جوانمرد قصاب نام گرفته است. قصه این شخصیت برای مردم این محله معروف است.
چگونه به بقعه جوانمرد قصاب برویم؟
یکی از ایستگاه‌های مترو خط یک (تجریش-شهر ری) به نام جوانمرد قصاب است که اگر در این ایستگاه از مترو پیاده شوید با محله جوانمرد قصاب روبرو می‌گردید. قبل از اینکه این ایستگاه تأسیس شود و این نام برای آن انتخاب گردد کمتر کسی از وجود همچون محل و بقعه‌ای با خبر بود. برای دسترسی به بقعه او چندین راه وجود دارد که برای شما ذکر می‌کنیم:
وسیله نقلیه شخصی: از بزرگراه آزادگان وارد بزرگراه خلیج فارس شوید و از خروجی به سمت پل آزادگان بروید تا به بزرگراه رجائی برسید از آنجا وارد میدان دستواره شوید و از میدان وارد خیابان دستواره گردید و کمی جلوتر وارد خیابان رضائیان گردید و بعد از 200 متر در سمت راست خود وارد خیابان کمیل شوید و 180 متر دیگر داخل خیابان حنیفه زاده بروید. بعد از 20 متر به سمت راست بپیچید حال بقعه جوانمرد را در مقابل خود مشاهده می‌کنید.
اتوبوس: با خط 338 پایانه امام خمینی-پارکینگ شهر ری یا خط اتوبوس 104 ترمینال جنوب- ترمینال شهید افشار می‌توانید در ایستگاه اتوبوس کمیل پیاده شده و با اندکی پیاده روی خود را به بقعه او برسانید.
مترو بعد از پیاده شدن در ایستگاه مترو جوانمرد قصاب که در خط یک قرار دارد با دو کیلومتر پیاده روی به این بقعه می‌رسید.
اشعار بقعه جوانمرد قصاب
در قسمت شمالی شهر ری، بقعه‌ای کوچک و ساده وجود دارد که از جنس ملاط و کاه‌گل می‌باشد این مواد جز مصالح ساختمان‌سازی در سال‌های قدیم به شمار می‌روند؛ بقعه او در سالیان قبل ساخته شده است. مساحت زمین بقعه وی به 100 متر مربع می‌رسد. روی بقعه بندکشی شده تا کمی تزئین شود اما در کل این بقعه مجلل نیست. در اتاقی چهار ضلعی که داخل بقعه جوانمرد قصاب واقع شده یک سنگ مرمر سیاه با فاصله یک متر از زمین قرار دارد و روی آن با خط زیبای نستعلیق اشعاری نوشته شده است:جوانمرد قصاب این شیردل کمربسته شیر یزدان بود
مزارش که باشد بهشت برین زیارت گه اهل ایمان بود
این بنا گنبدی خشتی دارد که در میان حیاط قرار گرفته است. چندین آبخوری کوچک در سمت راست درب ورودی ساخته شده است. سرویس‌های بهداشتی در انتهای حیاط و در ضلع غربی آن قرار دارند.
این بقعه در زمان فتحعلی شاه قاجار ساخته شد اما از تمام روایات و داستان‌ها هویداست که این شخصیت در زمان حیات امیرالمؤمنین می‌زیسته است. همه این‌ها حاکی از این است که فتحعلی شاه علاقه وافری به آثار باستانی و هنر داشته است. این شاه دوره قاجار همواره در جهت حفظ و مرمت ابنیه تاریخی گام برمی‌داشته است. حتی چند اثر باستانی به جا مانده از دوره قاجار به دستور ایشان ساخته شده است. محل زندگی جوانمرد قصاب نیز در بغداد بوده است. در برخی روایات اصالت ایشان را اصفهانی ذکر کرده‌اند و در برخی دیگر او را عراقی از اهالی بصره و برخی نیز او را ابوالعباس آملی می‌دانند. علاوه بر شهر ری در شهرهای دیگر ایران مانند دزفول نام جوانمرد قصاب را در بقاعی می‌بینیم که جلوتر این مورد را کامل برای شما توضیح خواهیم داد.
جوانمرد قصاب که بود؟
جوانمرد قصاب شخصیتی نیمه افسانه‌ای مانند رستم و آرش دارد. داستان‌ها و روایت‌های بسیاری در مورد این شخصیت گفته شده است. در دهه سی و قبل آن افسانه جوانمرد قصاب مانند سوگ سیاوش و داستان رستم و سهراب در قهوه خانه‌ها نقل می‌گردید. برخی جوانمرد قصاب را پسر عامر بصری از ملازمان محمد حنفیه فرزند حضرت علی می‌دانند و گمان می‌برند او یکی از 17 کمر بسته امیرالمؤمنین باشد.
برخی دیگر او را قصابی می‌دانند که از امام علی می‌خواهد فکری برای تیز کردن چاقویش بنماید و حضرت فولادی را بین قبضه شمشیرش و تیغه آن می‌شکند و با دست مبارک خود فولاد را لمس می‌کند و سپس به جوانمرد قصاب می‌دهد و می‌فرمایند هر وقت چاقویت کند شد از این تکه فولاد برای تیز کردنش استفاده کن. در روایت‌های دیگر گفته شده که حضرت علی شمشیر خود را می‌شکند و قسمتی از شمشیر خود را به جوانمرد قصاب می‌دهد. بعدها حضرت علی درب خیبر را از جای در می‌آورد و سه حلقه در را به قنبر غلامش می‌دهد تا آنها را به دست جوانمرد قصاب در بغداد برساند، جوانمرد قصاب نیز این حلقه‌ها را که نشانه حقیقت، عدالت و طریقت بوده است را به چاقوتیزکنش می‌آویزد.
روایت جوانمرد قصاب و کنیزی که طلب گوشت می‌نمود
روایت افسانه‌ای دیگر در این مورد وجود دارد که کنیزکی نزد جوانمرد قصاب می‌آید و از او طلب گوشت می‌نماید و هر اندازه که جوانمرد قصاب به او گوشت می‌دهد او راضی نمی‌گردد؛ سرانجام جوانمرد قصاب عصبانی می‌شود و از دادن گوشت خودداری می‌کند. کنیز به گریه می‌افتد امیرالمؤمنین که شاهد این ماجرا بوده از او درخواست می‌کند که به کنیز گوشت بدهد اما چون جوانمرد قصاب حضرت علی را نمی‌شناخته فرمان‌برداری نمی‌کند.
قنبر غلام حضرت به جوانمرد می‌گوید که ایشان حضرت علی هستند. جوانمرد قصاب از ناراحتی بیش از حد دو چشم خود را با چاقو از حدقه بیرون می‌آورد و دست خود را نیز قطع می‌نماید و به قنبر می‌دهد و می‌گوید این‌ها را نزد حضرت علی ببر. امیرالمومنین نیز به نزد جوانمرد قصاب می‌آیند و فاتحه‌ای بر اندام جدا شده می‌خواند و آنها را سر جایش می‌گذارد و جوانمرد کاملا شفا می‌یابد و اندام‌های جداشده او به سر جای اولیه خود می‌چسبند گویی که اصلا از هم جدا نشده بودند. محمد علی شریف در باب اصناف رساله خود نوشته است که حضرت علی سه تن را کمر بست که یکی از آنها نصیر قصاب اصفهانی معروف به جوانمرد قصاب است.
پیروی و بزرگداشت راه جوانمرد قصاب
در گذشته هنگام برگزاری مراسمات مذهبی مانند سوگواری و جشن‌های مذهبی از جوان مرد قصاب این روایات نقل می‌شد. اگر از مسن¬تر‌های فامیل از این شخصیت بپرسید حتما این روایات را برای شما بازگویی خواهند کرد.
در زمان‌های قدیم افراد به نشانه تاسی از رفتار جوانمرد قصاب در کسب و کار تصویر نقاشی شده او را بر در دکان‌های خود می‌آویختند.
در اینکه جوانمرد قصاب شخصی مؤمن و درستکار بوده است شکی نیست اما اینکه کدام روایت صحیح است و کدام صرفاً افسانه است مشخص نمی‌باشد. جوانمرد قصاب شخصی محبوب میان مسلمانان است که از او به‌عنوان فردی راست‌گو و دوستدار اهل بیت باید می‌شود. این چهره دینی در کشورهای مختلف شناخته شده است؛ حتی روستاهای کشور افغانستان در شب‌های جمعه برای روح او نذری می‌دهند.
مرمت بقعه جوانمرد قصاب
این آرامگاه در سال‌های 1330 و قبل‌تر مورد نیز مورد توجه اهالی محله بوده و افراد قبل از رفتن به سرکار، هر روز صبح به زیارت وی می‌رفتند و روزشان را آغاز می‌نمودند. اما متأسفانه این آرامگاه در دهه 50 و 60 کم‌کم فراموش و تخریب گردید. بعد از افتتاح مترو و بازسازی بقعه توسط میراث فرهنگی دوباره این مزار رونق یافت و حیاتی دوباره پیدا کرد.
این اثر تاریخی در سال 1377 با شماره 2002 به ثبت ملی رسید.
از آنجا که مقبره‌های دیگری در استان‌های دیگر به نام جوانمرد قصاب وجود دارد احتمال این می‌رود که همه آنها مقبره‌های نمادین برای بزرگداشت شخصیت افسانه‌ای جوانمرد قصاب باشند و مدفن اصلی او هیچ کدام از آنها نباشد.
جوانمرد قصاب دزفولی کیست؟
در اوایل جنگ که دزفول مورد حمله دشمن قرار داشت با کمبود غذا و بیکاری به مردم فشار مضاعفی وارد می‌گردید عبدالحسین تصمیم می‌گیرد تا به مردم گوشت برساند. عبدالحسین کیانی معروف به جوانمرد قصاب دزفولی با جوانمرد قصابی که در شهر ری در خاک آرمیده است کاملاً متفاوت است. درست به همین نام محله‌ای در شمال ملک آباد محله دیلمان وجود دارد. این شخصیت که در دوران جنگ زندگی می‌نمود به مرد کمک می‌نمود و از محرومان دستگیری می‌کرد. عبدالحسن در چهل و سومین بهار عمرش در یکی از عملیات‌های دفاع مقدس با 12 گلوله به شهادت رسید.
محله جوانمرد قصاب
جوانمرد قصاب که یکی از عاشقان و یاران حضرت علی بوده محل دفن این شخصیت تاریخی در حدود سال‌های 1212 تا 1250 در شهر ری ساخته شد. محله جوانمرد قصاب نیز به علت وجود این بقعه به همین نام نامیده شد. خود محله جوانمرد قصاب از سال 1350 به وجود آمد تا اینکه در سال 1370 ساخت و ساز در این محله بالا گرفت. در سال 1381 ایستگاه مترو جوانمرد قصاب در خط یک تهران راه اندازی شد که سبب آشنایی بیشتر مردم تهران با محله جوانمرد قصاب گردید.
این محله از نظر فضای سبز و ایستگاه‌های تندرستی غنی است اما در این محله سینمایی وجود ندارد. رفت و آمد به این ناحیه بسیار ساده است. وجود خط مترو و خطوط اتوبوس‌رانی ساکنان این محل را برای تردد به سایر مناطق تهران راحت نموده است. اگر از مترو جوانمرد قصاب پیاده شوید در مقابل ورودی مترو تاکسی‌هایی به چشم می‌خورند که می‌توانند شما را به داخل منطقه برسانند. محله جوانمرد قصاب در منطقه 20 شهرداری تهران و در نزدیکی شهر تاریخی ری قرار دارد.
افسانه‌های جالب دیگر در مورد او
افسانه‌ها پل ارتباطی میان گذشته و امروز هستند که شنیدن آنها برای کودکان، نوجوانان و حتی بزرگ‌سالان گوش‌نواز و دل‌چسب است. جوانمرد قصاب یکی از 17 یار وفادار امام علی (ع) و از افراد مورد اعتماد ایشان بود. ملأ حسین کاشفی در فتوت نامه می‌نویسد: گوسفندی را که امام علی در روز غدیر کشت جوانمرد قصاب، قصابی نموده بود.
با اینکه اطلاعات دقیق و کاملی در مورد جوانمرد قصاب در دست نیست اما اگر اهل کتب تاریخی باشید تنها دو روایت در مورد این شخص پیدا خواهید کرد یکی آر روایات در رساله هفت درویش بوده که به داستان او پرداخته است. این رساله متعلق به عهد صفویه است. در بخشی از رساله روایتی از دیدار او و حضرت علی ذکر می‌شود؛ همان داستان که حضرت علی چاقویی از جنس شمشیر خود برای بریدن گوشت به این قصاب می‌دهد.
جوانمرد قصاب مردی نیکو سرشت
محمد قزوینی داستان دیگری از جوانمرد قصاب گزارش نموده است: سه تن از قبرستانی که به نام جوانمرد قصاب بود گذر می‌کردند؛ یکی از آنها به آن محل بازمی‌گردد و داخل قبر می‌شود، باغی سبز می‌بیند که قصرهای بسیاری داخل آن وجود داشته است. در یکی از قصرها شخصی بر روی تختی از جنس الماس نشسته است، آن شخص خود را جوانمرد قصاب معرفی می‌کند و می‌گوید جایی که در آن قرار دارد بهشت است. مهمان از او می‌پرسد چه عبادتی انجام داده‌ای که به این درجه رسیده‌ای؛ جوانمرد قصاب پاسخ می‌دهد: هر وقت گوشت می‌فروختم قدری بیشتر از مقداری که خریداری می‌نمودند به آنها می‌دادم. شاید این داستان صرفاً و فقط برای تاکید بر سخی بودن و دستی گشاده داشتن و نوعی انتقاد بر کسبه کم فروش و تحذیرگر باشد؛ و از واقعیت برخوردار نباشد. درهرصورت درسی که داستان به ما می‌دهد قابل تأمل است.
افسانه‌های مرتبط به جوانمرد قصاب با تغییر و تفاوت‌های اندک در کتاب‌های مختلف تاریخی، مذهبی به چشم می‌خورند.
موقوفات و نذورات
جوانمرد قصاب بین قصابان افغانستان محبوبیت خاصی دارد، صنف قصابان در شب جمعه برای او نذری می‌دهند.
زیارتگاه جوانمرد قصاب نیز موقوفات بسیاری دارد که صرف نگهداری، حفظ و خرید لوازم مورد نیاز بقعه می‌گردد. این موقوفات توسط مردم عادی صورت می‌گیرند که برای حاجت روایی به جوانمرد قصاب متوسل شده‌اند.
زمان ایجاد محله جوانمرد قصاب
اگر شاه تهماسب به تهران نمی‌آمد و به شکارگاه‌های این خطه از ایران علاقه‌مند نمی‌شد امروز نامی از تهران در میان نبود. بعد از سلطنت شاه تهماسب ناصرالدین شاه محدوده حصار تهماسبی را گسترش می‌دهد و این گستردگی در دوران محمدرضا پهلوی به اوج می‌رسد.
در گذشته خبری از بالا شهر و پایین شهر در تهران نبوده و کلاً از حصار ناصری و حصار تهماسبی تهران نامیده می‌شد و تهرانی‌ها در این محدوده زندگی می‌کردند. در زمان پهلوی دوم تهرانی‌های اصیل به شمیران رفتند و در مرکز شهر زندگی را آغاز نمودند
در سال‌های 1350 محل‌هایی مانند جوانمرد قصاب به وجود آمدند.
امکانات محله
16 بوستان و 9 ایستگاه تندرستی در این ناحیه وجود دارد که وابسته به شهرداری هستند. در محله جوانمرد قصاب 4 درمانگاه وجود دارد اما متأسفانه بیمارستانی در این محل دیده نمی‌شود و اگر احتیاج به بیمارستان داشتند مردم باید خود را به بیمارستان هفت تیر در محله 13 آبان یا بیمارستان فیروز آبادی برسانند. وسیع‌ترین بوستان این محل، بوستان جهان آرا است که در حدفاصل خیابان غیبی و صاحب‌الزمان واقع شده است. بوستان مادر هم که در همین منطقه است برای بانوان ساخته شده است برای رفتن به بوستان مادر کافی است خود را به میدان مادر محله جوانمرد قصاب برسانید. همان‌طور که گفتیم این محله سینما ندارد و مردم برای تماشای فیلم باید خود را به پردیس راگا برسانند.
پاساژ ولیعصر در خیابان حنیفه زاده و پاساژ قائم در بلوار شهدا از مراکز تجاری محله جوانمرد قصاب هستند.
بوستان‌های محله
بوستان مادر که در شهر ری واقع شده است در خیابان دستواره و ضلع غربی میدان مادر قرار دارد. این بوستان در سال 1387 ساخته شد و دارای امکاناتی مانند وسایل ورزشی، زمین بازی کودکان، آب‌نما، سرویس بهداشتی، استراحتگاه می‌باشد. امنیت این بوستان نیز نسبتاً مناسب است.
پارک شهید خزایی نیز در محله جوانمرد قصاب قرار دارد و به طور شبانه روزی به روی مردم باز است. در اطراف بوستان نیز ساختمان‌های تجاری و مسکونی به چشم می‌خورند.
سایر امکانات
در محله جوانمرد قصاب 7 رستوران با قیمت مناسب وجود دارد که برای صرف غذا می‌توانید به آنها مراجعه کنید.
این محله دو دانشگاه دارد که یکی از آنها دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر ری در خیابان غیبی است و دیگری دانشگاه یادگار امام در خیابان سر زعیم است.
ساعت بازدید
بقعه جوانمرد قصاب نیز مانند سایر مکان‌های زیارتی همه روزه بخصوص در ایام مذهبی مورد توجه مردم محله قرار می‌گیرد. درب‌های این بقعه همه روزه از ساعت 8 صبح تا ساعت ابتدایی شب و بعد از نماز مغرب و عشاء به روی دوستداران جوانمرد قصاب باز است. در صورت اینکه علاقه‌مند شرکت در جلسات ختم قرآن و دعا خوانی باشید می‌توانید روزهای یکشنبه به بقعه جوانمرد قصاب سر بزنید البته ناگفته نماند که این جلسات روز یکشنبه توسط بانوان برگزار می‌شود و فقط از ورود بانوان استقبال می‌شود.
اگر روزی گذرتان به محله جوانمرد قصاب افتاد بدون دیدن این بقعه محل را ترک نکنید؛ بعد از زیارت می‌توانید در فضای سبز اطراف آن مدتی را بیاسایید و از منظره گل‌های رنگارنگ لذت ببرید.