یکی از زیباترین و با قدمت‌ترین خانه‌های شهر تهران که هم‌چنان پا برجا است، خانه هنرمندان ایران است.خانه هنرمندان ایران واقع شده در قلب پایتخت و از جمله مهد فرهنگی و پایگاه هنری این استان به شمار می‌رود. تا به حال به این موضوع فکر کرده‌اید که اگر همه بنا‌ها و آثار‌های قدیمی، بدون هیچ گونه آسیب و کم و کاست در گذر تاریخ تا به امروز حفظ می‌شدند چه اتفاقی می‌افتاد؟
اما واقعیت این است که با گذشت زمان هیچ اثر تاریخی ارزشمندی از گزند و یا آسیب‌های مختلف به خصوص آسیب‌های محیطی در امان نبوده است و مسلماً با توجه به مقتضیات زمان و احتیاجات و نیازهای انسان‌ها نوع ساختمان‌ها، معماری و حتی ظاهر آن‌ها نیز تغییر پیدا می‌کنند و کاملا هم منطقی است. این نیاز‌ها هستند که موجبات رفتن به سمت و سو و کالبد‌های جدید را در آدم‌ها و حتی ظواهر شهر‌ها را پدید می‌آورند. گذر زمان، افزایش جمعیت و نیازهای اساسی زندگی مدرن انسان‌ها ما را از آن خانه‌های یک طبقه و دو طبقه‌ی باصفا‌ی قدیمی در میان این ساختمان‌های سر به فلک کشیده‌ی پایتخت سوق داده است.
ممکن است یک زمان‌هایی برای ایجاد این فضا و اتمسفر جدید بدون نیاز به تخریب و ساختن سازه‌هایی نو از بنا‌های قدیمی موجود در آن محیط استفاده کنند و با بازسازی‌های لازم و افزودن آپشن‌های جدید روح تازه‌ای به آن محیط دهند. در اغلب این بازسازی‌ها کاربری آن مکان هم تغییر پیدا کرده و حتی به مکانی برای اشتغال‌زایی و هزاران هزار اتفاق دیگر تبدیل می‌شود.
مثال همین اتفاق در پارک و خانه‌ای در تهران در محدوده ایران‌شهر، که به پارک و خانه هنرمندان معروف است، افتاده است. این مجموعه پیش از سال ۱۳۷۹ همان طور که از شواهد پیداست یک محوطه متروکه‌ی بی‌استفاده و نظامی بوده و فقط پارکی که در ضلع جنوبی آن قرار داشت، در اختیار عموم مردم قرار می‌گرفت. ساختمان اصلی خانه هنرمندان در ضلع شرقی آن قرار داشته که طبق گفته‌ی قدیمی‌ترها همه درب‌های آن بسته و همه شیشه های آن شکسته به نظر می‌آمدند.
پروژه‌ی بازسازی خانه هنرمندان ایران در آن زمان از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به مشاور گزینه ارجاع شد و پس از مدت زمان کوتاهی در همان سال طراحی و اجرا گردید این ساختمان در گذشته بنای نیمه متروکی بوده که به مرور به محل تجمع افراد معتاد تبدیل شده بود و محلی ناامن به حساب می‌آمد. بنابراین ساختمان‌های قدیمی آن، با گذر زمان و تغییر کاربری به مجموعه‌ی خانه هنرمندان ایران تبدیل شد و با محوطه‌سازی اطراف آن و تزیین زیبای باغ با مجسمه‌هایی هنرمندانه به مرکزی پویا و سر‌زنده‌ی فرهنگی و یکی از قطب‌های اهالی فرهنگ و هنر و همچنین هنرمندان استان تهران تبدیل شده است.
خانه هنرمندان ایران کجاست؟
خانه هنرمندان ایران نامی آشنا برای اهالی هنر در ایران مخصوصا تهرانی‌ها می‌باشد. خانه هنرمندان ایران در مرکز تهران و در نزدیکی میدان حضرت ولیعصر واقع شده است. منطقه کریمخان زند یکی از خیابان‌های قدیمی و اصیل شهر تهران است که شب‌های خاطر‌انگیز زیادی را همراه با اهالی تهران قدیم به خود دیده است.
در این محله ساختمان‌های قدیمی یک طبقه یا دو طبقه کلنگی زیادی به چشم می‌خورند هر‌چند که ساخت و سازهای بسیاری هم توانسته‌اند تا حد زیادی چهره‌ی قدیمی این منطقه را عوض کنند. اما هنوز هم می‌توان حال و هوای طهران قدیم را در این منطقه مثل قبل احساس کرد. یکی از خیابان‌های معروف این منطقه خیابان ایران‌شهر می‌باشد.در اوسط این خیابان خانه هنرمندان ایران به چشم می‌خورد و در کنار آن پارک هنرمندان که در نگاه اول با وسعت زیاد خود و همچنین درختان تنومند چنار زیبایش حس طراوت ویژه‌ای را به فضای خانه هنرمندان ایران بخشیده است، نمایان است.
خانه هنرمندان ایران جایی برای همه صنف‌های هنر
خانه هنرمندان ایران سالیان متمادی است که یکی از محله‌های پر رفت و آمد اهالی هنر به حساب می‌آید. محافل زیبای ادبی و گردهمایی‌های هنری زیادی در این ساختمان قدیمی اتفاق می‌افتند. ساختمانی قدیمی با آجر‌های بزرگ، تهران قدیم را در ذهن ما مجسم می‌کنند.
خانه هنرمندان ایران در تاریخ ۲۲ مرداد ماه ۱۳۸۴ به عنوان یکی از آثار ملی به ثبت رسیده است. ساختمانی دو طبقه با مساحتی زیاد که معماری آن به سبک ساختمان‌های دوره پهلوی اول و قدمت آن به دوره‌ی قاجاریه بر‌می‌گردد در میان درختان سر به فلک کشیده‌ی چنار محصور گشته است.
یک روز پاییزی زیبا وقتی که به خانه هنرمندان ایران می آییم هوای بسیار باطراوت و مطبوع را در جای جای این پارک و این ساختمان قدیمی احساس می کنیم. وقتی که به حیاط جلو‌ی خانه هنرمندان ایران می‌رسیم به یک حوضی بزرگ بر‌می‌خوریم. حوضی که گاه گاه در ایام مختلف، به بهانه‌هایی متفاوت، مردم به دور آن جمع می‌شوند و اوقاتی خوش را در این مکان در کنار خانواده‌‌ها و نزدیکان خود می‌گذرانند. در نزدیکی ساختمان بنای دیگری نیز وجود دارد. بنایی که نامش خانه ایران‌شهر است. یکی از مهمترین سالن‌های فعال تئاتر تهران به شمار می‌آید.
در خانه هنرمندان ایران اتفاق‌های جالبی از قبیل نمایش، فیلم، تئاتر، تله تئاتر و نمایشگاه‌های مختلفی برگزار می‌شوند که موضوع اغلب این نمایشگاه‌ها، هنرهای تجسمی نظیر نقاشی، گرافیک، عکس، مجسمه‌سازی، کنسرت‌های موسیقی و سخنرانی‌های مختلف است.
خانه هنرمندان ایران دارای یک شورای عالی است که متشکل از نمایندگانی از همه اصناف هنری است که در آن گرد هم آمده‌اند که تصمیم‌های مهم را در زمینه‌های مختلف هنری اتخاذ کرده وضمن اجرا‌ی آن‌ها برآن نظارت می‌کنند.
تاریخچه خانه هنرمندان ایران
ساختمان زیبا و به یاد ماندنی خانه هنرمندان جا‌مانده از دوره‌ی پهلوی اول می‌باشد اما هرچه به عقب‌تر میرویم تاریخچه این بنا به دوره‌ی قاجاریه باز می‌گردد. محدوده‌ی خانه هنرمندان ایران به همراه پارک هنرمندان در دوره ناصرالدین شاه قاجار در یکی از باغ‌های خاندان قاجاریه به نام فیشر آباد قرار داشت. در آن زمان این باغ در اختیار فرزند ناصرالدین شاه که کامران میرزا نام داشت، بود.
این بنا در سال ۱۳۷۷ و با حمایت شهرداری تهران و دولت وقت ساخته شد و در اختیار هنرمندان ایرانی قرار گرفت. همانطور که اشاره شد از این بنا در دوره‌ی پهلوی اول به مدتی به منظور پادگان نظامی بهره‌بر‌داری می‌شد.
در انتها‌ی سلطنت رضا شاه و در زمان اشغال ایران توسط متفقین در جنگ جهانی دوم نیز دگر‌بار این فضا به عنوان انبار مهمّات و تجهیزات نظامی اشغالگران استفاده می‌شد.
پس از آن تا زمان انقلاب این مکان هم‌چنان یک مرکز نظامی اما به صورت نیمه متروکه باقی ماند و کاربرد آن‌چنانی نداشت تا اینکه بعد از تاریخ مذکور به تملّک شهرداری تهران در‌آمد و پس از آن نیز در خدمت اهداف فرهنگی و هنری کشور قرار گرفت.
ساختمان خانه هنرمندان ایران
ساختار ساختمان خانه هنرمندان ایران برای ما یاد‌آور ساختمان‌های دولتی در دهه‌های بیست الی سی شمسی است. در آن زمان که دوره‌ی حکومتی رضا شاه بود، ساختمان‌های دولتی و نظامی همگی به صورت شیروانی ساخته می‌شدند.
مهمترین دلیل این سبک معماری تاثیرات روانی اشکال گوناگون بوده که در این عصر رواج پیدا کرد. معماری‌های این دوره، حکایت از آن داشت که اندیشه‌های نظامی، معماری، عمرانی و شهر‌سازی، صفات مشابه و تعاریف مشترکی پیدا کردند و سلسله مراتب ارتش اینک در ورودی و ظاهر یک نما تجلی پیدا کرده بود. همچنین استفاده از عناصر مشابه و یک شکل و مکرر در نما‌های ساختمان‌ها نظیر پنجره‌ها، ستون‌ها و شیروانی‌ها تداعی کننده اتحاد میانه این اجزا‌ها بود.
داخل ساختمان‌ها یک راهروی بزرگ و عریض و سرسرایی قرار داشت که کاملاً آفتاب‌گیر بود. و در امتداد انتها‌ی این راهرو اتاق‌های این ادارات به چشم می‌خوردند. در این دوره ساختمان‌ها را دو طبقه و با مساحت و متراژ‌های بسیار بزرگ می‌ساختند. جنس ستون‌های داخل ساختمان اغلب قوطی فلزی بودند که توسط ظریف کاری‌های ظاهری گچی تزیین می‌شدند تا با پنجره‌های اطراف و راهروی سرسرا هم‌رنگ و هماهنگ در یک هارمونی باشند. پلکان‌هایی را که در سرسرای این راهرو مشاهده می‌شوند به طبقه فوقانی متصل می گردند.
یکی از زیباترین اقدامات شهرداری تهران پس از کسب مالکیت این ملک این بود که کاربری این بنا را توسط کارشناسان فنی مربوطه از حالت نظامی دولتی به یک بنای فرهنگی و هنری تغییر دادند.
جایی پر از هنر
وقتی که داخل این ساختمان قدم می‌زنیم با وجود رنگ قهوه‌ای که در سراسر این ساختمان غالب است، آرامش خاصی را به انسان القا می‌کند. در کف این ساختمان از سنگ‌های مرغوب ایرانی مانند آذرشهر قرمز و زرد و سنگ محلات کرمی به چشم می خورد که از دیر باز شهرتی در میان عامه‌ی جامعه داشته است. چهار‌چوب‌های اتاق‌های این ساختمان همگی چوبی و شبیه به ویترین‌های تعبیه شده در داخل دیوار‌ها ساخته شده است. درون این ویترین‌ها اکثرا ابزار آلات هنری مانند تار و تنبک و… به چشم می‌خورد که فضا را هنری‌تر و ناب‌تر می‌کند.
در زیر زمین این ساختمان زیبا یک حوض بسیار کوچک با هفت چنار کیارستمی به طرز شگفت آوری خودنمایی می‌کند که تا طبقه بالا رشد کرده است. در این محدوده همچنین مجسمه عزت الله انتظامی به چشم می‌خورد که تصویر‌سازی بی‌نظیری دارد. وقتی در کنار این مجسمه‌ها راه می‌روید احساس می‌کنید که تمام آن‌ها همراه‌تان هوای آن محیط را نفس می‌کشند.
در این زیر‌زمین همچنین یک سقاخانه وجود دارد و در کنار آن حوض دایره‌ای فیروزه‌ای رنگی زیبا دیده می‌شود. در میان این ساختمان در طبقه همکف اتاق‌های مختلفی هستند که هر کدام به صنف هنری خاصی تعلق دارد قرار گرفته است. در دو طرف این ساختمان زیبا رستوران و نگارخانه قرار دارد که فضایی مطلوب برای شهروندانی که از این محل بازدید می‌کنند، مهیا نموده است.
گروه‌های گوناگون هنری پس از چندی در خانه هنرمندان ایران گرد هم می‌آیند و هر کدام جدا‌گانه جلسات خود را در این اتاق‌ها برگزار می‌کنند.
طبقه دوم ساختمان این جاذبه گردشگری
در طبقه دوم ساختمان یک سالن کنفرانس بزرگ و همچنین یک سالن آمفی تئاتر قرار دارد. در این سالن کنفرانس برای گردهمایی مجموعه صنوف هنری مختلف استفاده می شود و کاربرد آمفی تئاتر آن بر روی صحنه رفتن نمایش‌های مختلف هنری می‌باشد. نمای داخلی این آمفی تئاتر آمیزه‌ای از آجر و خطوط کاشی فیروزه‌ای است. وجود رنگ و سنگ فیروزه در هر سازهای نماد افتخاری از ایران و ایرانی است و جلوه‌های ویژه‌ای را از هنر و معماری اصیل ایران را به مخاطب منتقل می‌کند.
در طبقه دوم همچنین دو بالکن در دو سمت ساختمان خانه هنرمندان ایران وجود دارد که معمولاً برای پذیرایی در فضای باز و اجرا‌هایی خاص و در صورت لزوم از آن‌ها استفاده می‌شود. به طور کلی در ساختمان زیبای خانه هنرمندان ایران یک آمفی تئاتر، یک سالن کنفرانس، یک سالن نمایش، ۷ نگارخانه، یک فروشگاه عرضه محصولات فرهنگی و هنری، یک رستوران گیاهی و یک کافه به چشم می‌خورد.
از نگار‌خانه‌های این مجموعه برای برگزاری نمایشگاه‌های و کارگاه‌های آموزشی در زمینه‌های مختلف هنری و فرهنگی استفاده می‌شود. هر کدام از این نگار‌خانه‌ها حدوداً ۱۱۰ متر مساحت دارند و به صورت جالبی نام‌گذاری شده‌اند. این نگار‌خانه‌ها به نام‌های مرتضی ممیز، غلام‌حسین نامی، سید هادی میرمیران، بهار، تابستان، پاییز، زمستان نام‌گذاری شده‌اند. تالار‌های چهار‌گانه فصل‌ها در پشت ساختمان خانه هنرمندان ایران قرار دارند که این نگار‌خانه‌ها بعدا به این مجموعه اضافه شده‌اند که هر از گاهی در صورت لزوم از آن‌ها استفاده می‌شود.
برگزاری تئاتر در این مجموعه
در تماشا‌خانه عزت الله انتظامی تئاتر‌های مختلف برای حمایت از هنرمندان جوان به روی عرصه نمایش می‌روند. هر از گاهی می‌توانید با خانواده و اقوام خود به خانه هنرمندان ایران بیایید و ضمن لذت بردن از فضای دل انگیز این باغ از تئاتر هنرمندان جوان نیز لذت ببرید و حمایت کنید. قدم زدن در میان هوای دلپذیر پاییزی تهران و آمدن به مرکز تهران و مشاهده تئاتر‌های مختلف در این ساختمان تاریخی می‌تواند یک روز به یاد ماندنی از تقویم شما را به خود اختصاص داده و اوغات خوشی را برای‌تان به ارمغان بیاورد.
سالن‌های نمایش‌خانه هنرمندان ایران
خانه هنرمندان ایران شامل چهار سالن نمایشی است. تالار جلیل شهناز که در گذشته به بتهوون نیز شهرت داشته از جمله تالار‌هایی است که مراسم‌های افتتاحیه، اختتامیه، رونمایی، بزرگداشت‌ها با حداقل ظرفیت در آن برگزار می‌شود.
تالار بعدی تالار فریدون ناصری است که مجدد به همان منظور استفاده می‌شود و ظرفیت‌هایی تقریباً مشابه به یکدیگر دارند.
تماشا‌خانه عزت الله انتظامی سالنی است که اغلب به دانشجویان و هنرمندان نو‌پا و برای پیشرفت آن‌ها در زمینه‌های فرهنگی و هنری اختصاص داده می‌شود تا هنر خود را به عرصه ی ظهور گذارند.
آخرین سالن تالار غلام‌حسین امیرخانی است که مخصوص کنفرانس‌ها و نشست‌های خبری و کارگاه‌های آموزشی با کم‌ترین میزان ظرفیت در میان تالار‌های این مجموعه مشغول به کار است.
پارک خانه هنرمندان ایران
همان طور که از عکس‌ها و تاریخچه‌ی ساختمان خانه هنرمندان ایران پیداست، محل آن در میانه یک پارک به نام پارک خانه هنرمندان ایران قرار دارد. که یکی از پارک‌های معروف در قلب شهر تهران است.
از جمله دلایل معروفیت این پارک این است که دارای فضای سبز دلچسب و درختان سر به فلک کشیده‌ای است که این ساختمان قدیمی را کاملاً دربر گرفته‌اند و فضایی عطر‌آگین و با طراوت را برای هنر‌دوستان و هنر‌جویان فراهم کردند. در این مکان کلاس‌های آموزشی بسیاری نیز تشکیل می‌شود و آثار هنری زیبایی را به نمایش می‌گذارند.
این پارک اغلب پر از از آثار هنری دائمی و موقت هنرمندان ایرانی است. در جای جای پارک خانه هنرمندان ایران که قدم می‌زنید آثار هنری مختلفی را از قبیل مجسمه‌ها و تندیس‌هایی که ظرافت و نتیجه‌ی هنر دست هنرمندی است مشهود است. در میانه حوض یا کنار ساختمان یا در میانه راهروی پارک می‌توانید این مخلوق‌ها را ببینید. وجود این آثار هنری در پارک خانه هنرمندان ایران هر‌کس را مبهوت عظمت هنر و تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. آثار هنری موجود پارک خانه هنرمندان ایران در سبک‌ها و حجم‌های مختلفی ساخته و در پارک خانه هنرمندان ایران نصب و در معرض دید عموم قرار داده شده است.
در محوطه پارک خانه هنرمندان ایران یک زمین چمن مصنوعی هم قرار دارد که گاه و بی‌گاه نوجوانان و جوانان و ورزشکاران در آن مشغول ورزش‌هایی مثل فوتبال هستند و با سر و صدا‌ی خاص خود فضا را سرشار از انرژی می‌کنند. در این فضا همچنین انواع وسایل ورزشی هم یافت می‌شود. همانند سایر پارک‌های بزرگ شما می‌توانید صبح‌ها عصر‌ها و یا حتی شب‌ها برای ورزش از آن‌ها استفاده نمایید.
برگزاری دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی مختلف در خانه هنرمندان ایران
به همت معاونان پژوهشی خانه هنرمندان ایران در طی سال‌های اخیر دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی مختلفی در این فضا برگزار می‌شوند.
دوره‌های با عناوین مختلف از قبیل انسان ایرانی در باغ‌های شرق دور، ردیابی سادگی در پیچیدگی، نسبت انسان و هنر، درس‌گفتار پرسش از چیستی زیبایی در سینما از جمله دوره‌هایی است که از بهار امسال شروع به برگزاری نموده‌اند.
یکی دیگر از بخش‌های فرهنگی فعال مجموعه خانه هنرمندان ایران که از سال ۱۳۹۵ شروع به فعالیت کرده مجله شیوه است که به طور اختصاصی در شاخه‌های هنرهای تجسمی، سینما، ادبیات، موسیقی، معماری و تئاتر فعالیت می‌کنند. و مدیر این مجموعه نیز به عنوان مدیر مسئول این مجله با آن‌ها همکاری می‌کنند.
بسیاری از هنرمندان بازیگران معروف سینمایی حال حاضر فعالیت هنری خود را از صحنه‌های تئاتر‌های همین خانه هنرمندان ایران آغاز کردند و با نقش آفرینی و استعداد‌های خود به مدارج بالایی دست یافتند.
دسترسی
برای رسیدن به خانه هنرمندان ایران کافی‌ست از هر کجا‌ی تهران یا شهر‌های حومه که برای دیدن این مکان زیبا می‌آیید کوله‌پشتی گردشگری خود را بردارید و از طریق یکی از راه‌های ارتباطی مترو‌های هفت تیر و یا مترو طالقانی “خط ۱” برای سهولت دسترسی به این محل استفاده نمایید. همچنین شما می‌توانید با استفاده از بی‌آر‌تی به میدان ولیعصر بیایید و مسیر باقی مانده تا خانه هنرمندان ایران را با تاکسی طی کنید و اگر شما اهل تهران‌گردی باشید، حتماً خانه هنرمندان ایران یکی از آن مکان‌هایی است که شما به شدت با آن به یاد طهران قدیم خاطره‌سازی کرده و از آن لذت می‌برید.